Kèk Efkes - jaargang 3 nummer 6 - 15 september 2021

Van de Voorzitter

RABO CLUBSUPPORT CAMPAGNE 4 t/m 24 oktober 2021

Ja beste leden dit keer in hoofdletters en vet gedrukt aandacht voor de jaarlijkse campagne van de Rabobank om je club financieel te steunen. Als Erfgoedvereniging en lid van de Rabobank doen we dit jaar voor de eerste keer mee om een gooi te doen naar wat extra geldmiddelen. Geld dat we prima kunnen gebruiken. Maar om in aanmerking te komen voor een bijdrage dienen leden van de Rabobank wel op ons te stemmen. Dat kan tussen 4 en 24 oktober a.s. 

Het geld dat we met uw stem -als u tenminste lid bent van de Rabobank- binnen halen willen we gebruiken om in te zetten voor het behoud van cultureel erfgoed in onze Liempdse gemeenschap. Met onze werkgroep i.o. 'Kleine cultuurhistorische elementen", willen we kleine monumenten in ons dorp voor de toekomst bewaren. Daarvoor voeren we klein onderhoud uit en daar hebben we materialen en menskracht voor nodig. Menskracht vanuit onze vereniging en materialen vanuit onder meer de Rabo clubsupport campagne.

Zo willen we het archeologisch monument Kerkakkers, nadat de gemeente deze weer het aanzien heeft gegeven bij de oplevering in 2003, in onderhoud nemen. Dat geldt ook voor het Mahiemonument -op het kerkhof dat door het parochiebestuur eerst wordt opgeknapt zodat wij dit erfgoed in de toekomst kunnen bijhouden.

Per lidmaatschap mag je 5 stemmen uitbrengen, waarvan 2 stemmen op je favoriete club of organisatie die zich heeft aangemeld. Alle leden van de Rabobank krijgen begin oktober een stemkaart met stemcode of een stemcode per e-mail thuisgestuurd. Hiermee kun je via de website van de bank online je stem uitbrengen.

Mogen wij op 1 of 2 stemmen van jullie rekenen. Alvast bedankt.

Els Vissers,

voorzitter.

Actueel

Programmaoverzicht voor september en oktober a.s.

Noteer alvast in uw agenda:

* 27 september 19:30u lezing Johan Verspay over het Puttenproject in Liempde 2019. (zie voorkondiging hieronder en Archeokout 3)

* 17 oktober 10:00u fietstocht De bevrijding van Liempde o.l.v. Harrie Raaimakers & Arnold van den Broek;

* 25 oktober 19:30u lezing Dirk Paagmans over Market Garden en de bevrijding van Liempde;

Lezingen zijn in D'n Liempdsen Herd - Barrierweg 4.

Fietstocht vertrekt vanaf D'n Liempdsen Herd - Barrierweg 4.

VOORAANKONDIGING:

In het weekend van 30 en 31 oktober a.s. gaan voor de tweede keer putten graven. Nadere details volgen. Reserveer alvast deze data in je agenda. We hebben je helpende hand nodig. 

Johan van Kempen *09.03.1918 +28.02.1945

Bovenstaande foto van wijlen Johan van Kempen met rechts ervan enkele haarplukjes, ontvingen wij zo'n maand geleden van een van de familieleden van Johan, Ad Dams uit Veldhoven. Hij was zijn inventaris aan het opruimen en meende dat Kèk Liemt er wel interesse in had. Natuurlijk. Het bleef niet bij dat ene unieke stuk, er volgde meer. Hierover later meer in onze rubriek 'verhalen' op onze website www.kekliemt.nl 

Terug naar Johan van Kempen. Hij werd slechts 26 jaren oud. Johan staat als een van de gesneuvelde burgeroorlogsslachtoffers op het oorlogsmonument David & Goliath in het Concordiapark. Ook in de zij-entree van het oude raadhuis van Liempde staat zijn naam, op een tegeltableau met alle overige gesneuvelde Liempdenaren, ingemetseld in de gevel.

Johan, die zelf ook militair was tijdens de mobilisatie en de eerste dagen van de Tweede Wereldoorlog, hij was ingedeeld bij het onderdeel 'Wielrijders', verongelukte na de bevrijding van Liempde op 28 februari 1945, toen hij tijdens het ploegen op een explosief stuitte. Pastoor Kluijtmans schreef in het zogeheten parochiememoriael -een soort dagboek dat parochieherders bij hielden- hierover het volgende: 

"... En op 28 februari 1945 is Johs, zoon van Marinus van Kempen, niet ver van huis (Hezelaarsesetraat 15 red.) een akker aan het omploegen zijnde, op een landmijn gestoten, die hem en het paard doodde. 

Het graf van Johan van Kempen ligt nog altijd op het r.k. kerkhof te Liempde en tijdens de fietstocht op 17 oktober a.s., met als thema 'de bevrijding van Liempde', wordt dit graf, alsook het graf van soldaat Evert Traa -hij overleed op 10 mei 1940 in de Peel-Raamstelling- bezocht. 

Misschien een reden te meer om 17 oktober mee te fietsen met de excursie. Vertrek om 10:00 uur vanaf D'n Liempdsen Herd. Voor leden van onze Erfgoedvereniging zijn de kosten van deze fietstocht, inclusief een kopje koffie na afloop, slechts € 2,00 i.p.v. € 5,00. Daarvoor moet u wel aan de kassa uw lidmaatschapkaart tonen. 

Arnold van den Broek,

secretaris Erfgoedvereniging Kèk Liemt. 

Beeldbank vraag

Boerderij (evkl000386). Wie weet het adres van deze boerderij? 

Reacties graag naar info@kekliemt.nl

Alvast bedankt Els Vissers

Archeokout 3

Nog een week en de herfst is hier, het wordt donkerder, kouder, wisselvalliger, onstuimiger en het gaat weer lang duren voor de zomer terugkeert. Een mens kan daar somber van worden. Ook als ie niet al in de herfst van zijn leven is, slaat de mistroost toe. In deze napandemische dagen, waarin de jeugd een depressie is aangepraat, is dat geen pretje. Geen wonder dat velen in de put zitten, wachtend op de volgende gans die dit treurig lot treft, op 31 binnenkomt en daarmee de zittende zielepoot bevrijdt.

Maar is het wel zo erg om in de put te zitten? Kijk eens om je heen, zie je die aardlagen? Een stratigrafie van horizonten: een esdek, uitgeloogde podzol, een leemlaag. Daar kun je allemaal doorheen graven, gelijkmatig en met beleid. Laagje voor laagje is er zoveel te beleven. Verrassing! Hier, een scherf, een stukje al dan niet geglazuurd aardewerk. Waarvan is dat? Hoe oud is het en wat zegt het over de lieden die het hier achtergelaten hebben. En daar een stukje metaal, wat houtskool, een glazen kraal.... De put wordt een schatkamer met signalen uit het verleden, ver of minder ver, maar wel indicaties van het leven van onze voorgangers op deze plek. Uit allerlei tijden, van directe ouders via Bataafse republiek (weet u wel, die van de slag om Boxtel) tot de gouden eeuw, de middeleeuwen en wellicht zelfs tot Romeinen en Eburonen aan toe. Al die hier gewoond of verbleven hebben laten zich in hun kaart kijken. In jouw putje, jouw eigenste putje dat van somberheid omgeslagen is in grote interesse in de geschiedenis van ons dorp, van ellende in warme vreugde over nieuwe verbondenheid met vervlogen dagen en toenmalige dorpsgenoten.

Tot je op het gele zand stuit. Dan vind je niets meer dan ongeroerde bodem van voor de, voor de ... iets met dekzandruggen en mensloze geologische wildernis. Tja dan is het over. Nou, nee niet helemaal. Je kunt altijd nog de wanden voorzichtig schoon steken om het bodemprofiel in kaart te brengen, want dat profiel zegt alles over het bodemgebruik in de jaren van bewoning. Was het een gemeijnt, een akker, een hof van een hoeve, een vuilstort, een doorgangsweg of misschien wel allemaal.

Dat gaan we opzoeken, in boeken, via Google of gewoon door raadpleging van archeologen. Wat weten we van deze streken en wat hebben we via dit putje aan kennis over deze locatie kunnen bijdragen en hoe verhoudt zich dat tot al die andere putjes die hier zijn gegraven? Kunnen we zo de oude dorpsstructuur terug vinden? En wat meer is: kunnen we zo door een gezamenlijke inspanning onze eigen sociale structuren herontdekken en verder ontwikkelen?

Ho ho, meneer de archeokouter, dit is een deja vu, zulks weten we toch allemaal al. Ruim twee jaar geleden was hier ooit een graafweekend. Weet u nog wel, op 6 en 7 juli 2019 hebben we in de hitte allerlei vierkante meter putjes gegraven, toch? Werd er toen niet een gazonsproeier geraakt? En die kogel op de Rozenhof gevonden. Met dat diepe maar uiterst informatieve putje in de parochietuin, waardoor we later zoveel van die tuin hebben geleerd. Uh, met die zieke archeoloog met hoed en grote stinkauto, en al die broodjes van Kèk Liemt. Was best gezellig, die goeie oude tijd van voor de anderhalvemetermaatschappij. Toen kon je nog handen geven en mochten er nog twee in een putje en dat deden ze ook nog, dat maakte het meteen knusser.

Inderdaad, dat gaan we dus weer doen! We gaan de volgende serie putjes bekijken. Er is zoveel leuks, zoveel geschiedenis in Liempde dat schreeuwt om ontdekking en die schreeuw beantwoorden we met een nieuwe ronde. Al was het alleen al om ons weer te realiseren dat we op de daden van onze voorouders voortbouwen, dat we op hun schouders staan en dat we die ferme achtergrond dus willen leren kennen. Er komt een volgend CARE-project in het laatste oktoberweekend als de klok verzet wordt. Een prachtige gelegenheid om gemeenschapsarcheologie te bedrijven. Nee, niet de archeologie van het bedrijven, maar de ontdekking van ons dorp door onze gezamenlijke interesse voor toenmalige tijden met behulp van spade, troffel en zeef en ondersteund door wassers, determineerders en wat dies meer zij, onder de bezielende leiding van Johan en consorten. Natuurlijk doet u mee, graaft u mee. Gaat u in de put en komt er opgewekt en archeologisch herboren weer uit.

Jaap van der Woude.

foto 5 juli 2019 bij de voorbereiding van de proefput in de pastorietuin.

Liempdse spreuken van Marinus van Giersbergen - deel 3

Koeien
Melk kumt nie in un mendje
Den diëe es unne teije melker
Des niegebotterd en toch mullik
Wie vecht um un koew, gift er een toe
De uier is afgesneje
Mi un koew van de klei en un vrouw van de hei kunde boeren
Hij hi een toe, net es de vurste koe
Van kuuske koe gewôrre
Fluitende meskes en brullende koei zen zelden goei
Be un koe moet de kont de kop verkopen
De beugel is groter dan de koe
Un goei koew vinde op stal
Mi unne blinde os is ut slecht ploege
Dees doew ik urst, al ston de koei in de kôle
Iemus koei mi gauw horrens belove
Hij is zo dik es un spurriekoe
Van geve gi de beste koe kapot
Dôr is gin koew on overstuur
Hij trekt zen rômme op
Hij is mi zen gat in de botter gevallen

Geiten en schapen
Hij hi van de geit gehad
Op iets de keutelt geefde aalt toe
Hij is be den bok geleid
Vrete of ze drie daag in de schutskooi gezeten hi
Unne ouwe bok lust ok wel is un gruun blaaike
Un jong ooi en unne ouwe ram, binnen ut joar un lam
God zurgt vuur ons allen en de geit vur koffie-romme
Un erm miensen koew

Liempdse klompenmakersfamilies. Van Aarle - deel 3

De zoon van Adrianus, Bertus wordt ook klompenmaker. Hij trouwt in 1921 met Arnolda Smulders en zij krijgen 13 kinderen: Adrianus (Jos), later ook klompenmaker, (1922), Cornelus (1923), Adriana (1924), Petrus (1925), Johannes (1927), Marinus (1928), Johanna (1929), Wilhelmina (1930), Maria (1931), Arnolda (1932), Hubertus, later ook klompenmaker, (1934), Arnolda (1936) en Henricus (1938). Zij woonden aan de Vendelstraat, waar Bertus met de hand klompen maakt en ze een kleine boerderij hebben. In 1932 verhuist het gezin naar de Kerkheiseweg, bij het kadaster “Nieuwe Erven” genoemd. De boerderij bestaat uit “een landbouwerswoning met stal, schuur en bakhuis onder één dak en afzonderlijk gebouwd een varkenshok met kippenkooi, erf bouw- en weiland”. De foto is in 1935 gemaakt vóór de boerderij aan de Kerkheiseweg (nu nummer 26). 
Daan van de Sande (1885-1978) helpt in de klompenmakerij van Bertus. De klompenmakerij, waar de klompen nog steeds met de hand gemaakt worden, omvat het achterste gedeelte van de lange boerderij. In 1936 verhuist de hele familie naar d’n Berg (huidige Boxtelseweg 29).
Begin 1941 wordt er besloten om een nieuw werkhuis te bouwen waar machinaal klompen gemaakt kunnen worden. De moderniteit doet ook hier zijn intrede. Het kippenhok wordt afgebroken om voor het werkhuis plaats te maken. Het Veghels ‘smidske’ levert de machines. De klompenmakerij biedt werk aan zoon Jos, vader Bertus en Daan van de Sande.
Jos trouwt in 1952 met Martina Verhagen en zij krijgen 2 kinderen, Hubertus (1952) en Addie (1954). Zij gaan wonen aan de Kerkheiseweg. Jos werkt waarschijnlijk al vanaf 1935 als 13 of 14 jarige bij Driek-oom om het klompenmakervak onder de knie te krijgen. Jos neemt de klompenmachines over vanuit deklompenmakerij op d’n Berg. Hij leent geld van Daan van de Sande om de machines over te kunnen nemen van zijn moeder Nolda, die voor hem ook een klompenmakerswerkplaats bouwt aan de Kerkheiseweg. Zijn broer Huub, toen 16 jaar en Daan van de Sande werken bij hem in de klompenmakerij. Op 22 april 1954 sterft Jos zeer plotseling en op dat moment stopt feitelijk de klompenmakerij. Even heeft Huub van Aarle nog een poging gewaagd, maar dat lukt niet. In 1957 werd de klompenmakerij omgebouwd tot een woonhuis (nu Kerkheiseweg 28).

Toponiem verklaard

Biggelaar

In de zuidwesthoek van Liempde ligt Vrilkhoven: een gebied dat zeker al in de Karolingische tijd een nederzetting kende. Vanaf midden veertiende eeuw kennen we meer vermeldingen, o.a. een overdracht van goederen voor de schepenen van Liempde op maandag vóór Vastenavond in 1354. De buurtschap Vrilkhoven bestond toen uit een drietal nederzettingen: het vrije goed Vrilkhoven, het leengoed de Laar of Bichelaar, en de hoeve ten Velder. Het was een vrij groot (en hoog gelegen) akkergebied, waaromheen de lager liggende gronden van Ooiendonk, Dazing en Prangen.

Ter verklaring van het toponiem het volgende:

1)   Bich of byc of bick kan een afleiding zijn van de persoonsnaam Bigwald of Bighard.

2)   Dr. J. de Vries ziet in “bik” de verwijzing naar “beek”. Biggelaar: een gebied gelegen nabij een beek. (Van oudsher liep vanuit Velder een waterloop langs het betreffende gebied richting Dommel).

3)   Middelnederlands byc=bi=nabij, omtrent; byclair is dan: nabij een laar. Laar heeft de betekenis van: bosgebied, dat men intensief gaat gebruiken en bewerken. Varkens en schapen liepen er rond, men stak plaggen of zoden, stukjes grond werden kaalgemaakt en primitief omgewerkt. Men bewoonde en cultiveerde als het ware gaandeweg een van oorsprong met houtwas begroeid gebied, zodanig dat het tenslotte helemaal kaal werd. In een later stadium verlaat men het gebied soms en vervalt het snel weer tot bos als het niet begraasd wordt of tot een stuk heide.

4)   Bigge kan identiek zijn aan “wichte”- weecht. Misschien is er een samenhang met ons (dialectische) “fitselstek”: een wand gevormd uit vlechtwerk en twijgen en daarna bestreken met leem. Biggelaar: een eenvoudige optrek, hut huisje, in een “laar”gebied.

Maandelijks zal er een toponiem, uit het boek van Frits Beelen, worden opgenomen in onze Nieuwsbrief Kèk Efkes.. Wilt u meer lezen over de toponiemen? Het boek is te koop voor € 10,00. Bestellen kan via info@kekliemt.nl onder vermelding van "Toponiemenboek Liempde." 

Els Vissers.

Hoeve 't Coot op Savendonk

Ten noorden van de Hoogstraat Savendonkseweg, op de grens van Liempde en Boxtel ligt in De Geelders een oud gebied de Leemskuilen. Dit is waarschijnlijk een heel oude ontginning en tevens locatie van leemwinning. Het oostelijk deel bestaat uit een kamp genaamd ’t Coot, later ook  ’t Koud genoemd en is nu eigendom van Staatsbosbeheer. Op de kaart van Verhees (1802) wordt ook hier de naam Coot vermeld. De Leemskuilen behoort tot het gebied Wedehagen, dat al vanaf 1314 bekend is. Op deze locatie heeft Natuurwerkgroep Liempde in samenwerking met Staatsbosbeheer in 2018, via aanplant, de houtwallen op de perceelgrenzen hersteld zodat het oorspronkelijk kleinschalig landschap weer terugkeert. Deze versterking is een deelproject van de Erfgoedstrategie De Geelders.
De hoeve wordt in de documenten al vóór 1600 vermeld. Gort soon Albert Arts is nu de oudst bekende bewoner uit 1585. Zijn nazaten noemden zich Coot zoals bijvoorbeeld Aert Willems Coot in 1605.  In het verleden was het niet duidelijk of deze hoeve, soms ook Het Koot of nu vaak Het Kout genoemd, tot Boxtel, Liempde of Sint-Oedenrode hoorde. Zo betaalden de eigenaren vele eeuwen hun belasting aan Sint-Oedenrode, terwijl hun directe buren Liempdenaren waren en de gemeente Boxtel  in 1792 de bewoners (Peter van Laarhoven)  verplichte militairen in te kwartieren.  In de 18e en 19e eeuw waren de families Van Laarhoven, gevolgd door de families Schellekens, de eigenaren. Tot de sloop in 1928 stond, langs het huidige toegangspad naar De Geelders, nog steeds deze middeleeuwse hoeve. 
Kèk Liemt en NWG Liempde hebben op 3 juli 2018 gevraagd om de naam van dit toegangspad tte wijzigen van het (foutieve) 't Speet naar 't Coot. Ondanks een psoitife besluit van de straatnamencommissie is het correcte bordje nog steeds niet geplaatst.

Laatste bewoners van hoeve 't Coot op Savendonk

In de 18e en 19e eeuw waren de families Van Laarhoven, gevolgd door de families Schellekens, de eigenaren. De laatste bewoners waren Wouter van de Meerendonk (1872-1929) en Maria van der Meijden (1878-1969). De laatste eigenaren van de hoeve waren Martinus Schellekens (1892-1977) en zijn zus Anna Maria (1893-1967). Op de hierboven foto krijg je een inkijkje in de Hoeve 't Coot in 1926. 
Vlnr: Drika van de Meerendonk (1911-1962), Leentje van de Meerendonk (1916-) en Maria van de Meerendonk - Van der Meijden (1878-1969)

De foto is in de ansicktenkaartserie "Brabants Dorpsleven" uitgegeven. Er zijn meer foto's van Hoeve 't Coot in 1926 gemaakt. 

Bijzondere bidprentjes van Kèk Liemt - deel 1: Burgemeester Gerardus van Eyndhoven

Gerardus van Eijndhoven was burgemeester van Liempde vanaf waarschijnlijk de dood van zijn vader, Jacobus, die ook burgemeester van Liempde was. Gerardus was toen pas 23 jaren oud. Hij is door zijn vroege dood maar zeven jaren burgemeester van Liempde geweest, daarna opgevolgd door leeftijdgenoot Evert van de Sande (1796 -1862), die tot zijn door burgemeester bleef. Hieronder de gezinsgegevens van Gerardus van Eijndhoven, waar veel huidige Liempdenaren (van Aarle, van Erp, van Eijndhoven, van den Oetelaar, van de Loo, van den Langenberg) vanaf stammen. 

Gerardus van Eijndhoven, zoon van Jacobus Francisse van Eindhoven (Burgemeester van Liempde 1812 - 1820) en Maria Anna Henricus Lemmens, geboren te Liempde op 27 jan 1797, overleden (30 jaar oud) te Liempde op 24 feb 1827 trouwt (beiden 24 jaar oud) te Liempde op 19 mei 1821 met Anna Maria van Griensven, dochter van Antonij van Griensven en Maria de Bresser, geboren te Boxtel op 8 feb 1797, gemeente ontvanger Liempde, overleden (89 jaar oud) te Helvoirt op 2 feb 1887.

Uit dit huwelijk 4 kinderen:

1. Jacobus Hubertus, geboren te Liempde op 21 dec 1821, overleden (70 jaar oud) te Liempde op 30 nov 1892, trouwt (resp. 31 en 29 jaar oud) te Liempde op 2 jun 1853 met Johanna van Lieshout, dr. van Joseph van Lieshout en Theodora van Mensvoort, geboren te Liempde op 1 jun 1824, overleden (84 jaar oud) te Liempde op 29 jan 1909.
2. Adrianus Hubertus, geboren te Liempde op 27 mrt 1823, overleden (7 jaar oud) te Liempde op 10 jun 1830.
3. Maria Anna van Eindhoven, geboren te Liempde op 20 jul 1824, overleden (43 jaar oud) te Liempde op 10 apr 1868, trouwt (resp. 25 en 34 jaar oud) te Liempde op 26 okt 1849 met Wilhelmus van Erp, zn. van Pieter Willem / Petrus van Erp en Maria Adriaan van Dijk, geboren te Sint Oedenrode op 2 jan 1815, klompenmaker, overleden (84 jaar oud) te Liempde op 15 okt 1899. Uit dit huwelijk 9 kinderen.
4. Hendrikus Hubertus, geboren te Liempde op 23 mrt 1826, overleden (68 jaar oud) te Helvoirt op 22 feb 1895, trouwt (resp. 40 en 30 jaar oud) te Oisterwijk op 12 apr 1866 met Maria Catharina van Loon, dr. van Jan van Loon en Maria Catharina van Haaren, geboren te Oisterwijk op 2 mei 1835, overleden (37 jaar oud) te Helvoirt op 28 feb 1873.