Kèk Efkes - Jaargang 7 Nummer 51 - 15 juli 2025

Inhoudsopgave

1. Inhoudsopgave

2. Van de voorzitter

3. Actueel

4. Hezelaarse Hopfeesten

5. Geschiedenis van het pand van de voormalige slagerij Beerens

6. Excursie Achelse Kluis, terugblik

7. Liempde in middeleeuwse archieven in 's-Hertogenbosch

8. De grote tocht

9. Archeokout 47

10. Waasen vruuger

11. Te bestellen: Jubileumboek Imkervereniging De Honingbij 1934-2024

Van de voorzitter

Op de foto's: links de kraam van Kèk Liemt en rechts een oude foto van de jarige Vlaamse schuur.

Door Harrie Raaimakers

Vlaamse schuur 500 jaar.

Bij de meeste van onze leden zal het zeker bekend zijn. De Vlaamse schuur bij Het Groot Duifjhuis is de oudste van Nederland en is dit jaar 500 jaar. Brabants Landschap, de huidige eigenaar, wilde dit niet ongemerkt voorbij laten gaan en heeft op de open zondag bij het ontmoetingscentrum van Het Groot Duifjhuis op 29 juni 2025 extra uitgepakt. De dag begon met een interessante lezing voor genodigden en daarna waren er voor het publiek rondleidingen. Leden van onze vereniging hebben, samen met vrijwilligers van Stichting de Brabantse Boerderij, een info-kraam gerund. Als aangename bijkomstigheid is hier door onze kraamhouders voor een mooi bedrag aan cultuurhistorische boeken verkocht.

Samenwerking Erfgoedvereniging Kèk Liemt met Heemkunde Boxtel.

Uit twee verkennende ontmoetingen tussen de besturen van Heemkunde Boxtel en Erfgoedvereniging Kèk Liemt is gebleken dat, met respect voor ieders eigenheid, samenwerking op diverse gebieden voor beide partijen voordelen kan bieden.

Samenwerkingsverband met de gemeente Boxtel
Erfgoedvereniging Kèk Liemt en Heemkunde Boxtel hebben de krachten gebundeld in hun streven naar een zakelijk samenwerkingsverband op cultuurhistorisch vlak met de gemeente. De gemeente maakt regelmatig gebruik van de bij ons aanwezige kennis en expertise op lokaal cultuurhistorisch vlak. In de samenwerking stellen wij dat de gemeente hier een vrijwilligersvergoeding tegenover gaat stellen ten behoeve van onze vereniging. Deze inkomsten versterken ons bestaansrecht en geven ons een flinke financieële impuls. De gemeente is minder afhankelijk van dure, vaak minder effectieve adviesbureaus, die onze omgeving onvoldoende kennen. Bijkomend voordeel is dat de processen minder stroperig verlopen, zoals nu vaak het geval is. De eerste gesprekken met de gemeente over dit onderwerp zijn reeds gevoerd. Momenteel worden door de gemeente de mogelijkheden onderzocht. Wordt dus vervolgd.

Boxtel Kroniek
Dit prachtig geïllustreerde kwartaalblad van onze zustervereniging wordt al jaren samengesteld en uitgegeven door Heemkunde Boxtel en per post verspreid onder haar leden. Waarom zou deze Kroniek gezien het gedeelde verleden geen Liemts' tintje kunnen krijgen? In 1391 schonk Hertogin Johanna van Brabant ons dorp aan Ridder Willem van Merheim, heer van Boxtel. Liempde en Boxtel behoorden tot de Franse Tijd tot de Hoge Heerlijkheid Boxtel. Liempde en Boxtel zijn sinds 1 januari 1996 opgegaan in de nieuwe gemeente Boxtel. Zie verder de rubriek 'actueel' van deze editie.
Wij, als bestuur, zijn benieuwd naar jullie reacties.

Afstemming lezingen en activiteiten tussen beide verenigingen
Zowel Erfgoedvereniging Kèk Liemt als Heemkunde Boxtel organiseren regelmatig interessante lezingen en andere activiteiten. De zaken die wij organiseren zijn vaak ook interessant voor de leden van Heemkunde Boxtel en omgekeerd. Om elkaar niet in het vaarwater te zitten, maar zeker ook om in voorkomend geval elkanders leden de gelegenheid te bieden aan te sluiten, zullen de lezingen en andere activiteiten van Kèk Liemt en Heemkunde Boxtel vanaf 2026 op elkaar afgestemd worden. Ook zal de mogelijkheid onderzocht worden om samen excursies te organiseren.

Ik sluit graag af met namens het bestuur iedereen een fijne vakantie toe te wensen. Geniet er van!

Actueel

Vakantieperiode.

Daarom komt er in augustus, evenals vorig jaar, geen Nieuwsbrief Kèk Efkes uit. De volgende Kèk Efkes ontvangt u daarom op 15 september 2025 in uw mailbox. Namens de redactie wensen we iedereen die gaat genieten van een welverdiende vakantie of al vakantie heeft veel (reis)plezier en een behouden thuiskomst.

Ook onze Erfgoedkamer is gesloten van woensdag 16 juli t/m woensdag 13 augustus 2025. Vanaf woensdag 20 augustus zijn bezoekers op woensdagmiddag tussen 14:00 en 16:00 uur weer van harte welkom. Voor spoedgevallen kan er wel een afspraak gemaakt worden voor tussentijds kort bezoek. Graag via info@kekliemt.nl 

Boxtel Kroniek en onze Erfgoedvereniging Kèk Liemt. 

Onze zustervereniging Heemkunde Boxtel brengt 4x per jaar een prachtig kroniekwerk uit met interessante verhalen en gebeurtenissen. Ook vind je er mededelingen in over lezingen en excursies. Als Erfgoedvereniging Kèk Liemt vinden we het belangrijk om meer en meer gezamenlijk op te trekken richting erfgoedprojecten die onze gemeente raken. Samen staan we namelijk sterker. Daarom zijn we periodiek in gesprek met Heemkunde Boxtel om te kijken waar we in gezamenlijkheid voor onze leden van betekenis kunnen zijn. Bij wijze van proef gaan we een 4-tal pagina's vanuit ons dorp vullen in de komende Boxtel Kroniek. De eerstvolgende uitgave is medio november 2025. De Boxtel Kroniek wordt gedrukt, een wens van de Boxtelse leden, en onze leden krijgen dit exemplaar dan ook per post thuisgestuurd. Overigens is het blad ook via de website van heemkunde Boxtel digitaal te lezen. Al nieuwsgierig geworden. Druk dan op deze link www.heemkundeboxtel.nl en kies voor het kopje AGENDA en onderin Nieuwsbrieven en Kronieken. 

18 augustus: Avondfietstocht naar de boomgaard familie Zandbergen aan de Hoevedreef.

Startpunt: bezoekerscentrum D'n Liempdsen Herd om 19:00 uur. Aangekomen bij de boomgaard vertelt Jan Zandbergen over de bijzondere fruitbomen in de boomgaard. Kosten € 5,00 inclusief koffie-/thee(bon) te besteden in het bezoekerscentrum. Houd verder de publiciteit over deze fiets-wandeltocht in de gaten. 

Nog enkele 'suppoosten' gezocht voor Expositieruimte De Kleuskes. 

Op onze oproep in Kèk Efkes van 15 juni hebben zich enkele leden gemeld om vanaf 14 september onze expositieruimte De Kleuskes op elke tweede zondag van de maand te openen. We zoeken nog enkele hulptroepen meer om dit jaar op de zondagmiddagen 14.09, 12.10, 9.11 en 14.12 van 12:00 tot 16:00 uur open te zijn. Op deze zondagen wordt in bezoekerscentrum D'n Liempdsen Herd brood gebakken. Deze activiteit en onze openstelling kan daarbij een leuke wisselwerking zijn. Doe mee en meld je aan via info@kekliemt.nl 

13 en 14 september a.s. Open Monumentenweekend.

Dit jaar wordt vanuit de gemeente Boxtel weer een aantrekkelijk programma opgezet, waarbij de kerkdorpen van Boxtel, Esch, Lennisheuvel en Liempde hun kerken openstellen met onder meer orgelconcerten. Verder opent Brabants Landschap het Groot Duijfhuis met speciale openstelling van de Herenkamer en de Duiventoren. Het complete programma is t.z.t. te vinden in de pers. 

Hezelaarse Hopfeesten

aankondigingsbericht voor EVKL van Johan Verspay

De hop is terug op Hezelaar.

Vanuit de ambitie om landbouw, landschap en Liempdenaren te verbinden wordt op zaterdag 23 augustus a.s. de allereerste editie van de Hezelaarse Hopfeesten gehouden. Een feest rond hop, bier, producten, midden in het gehucht Hezelaar. Het feest vindt plaats op het weiland achter Hezelaarsestraat 11 tussen het hopveld en de bolle akker van Johan en Lisette Verspay. De toegang is gratis en de inloop is vanaf 15:00 uur. Rond 16:00 uur volgt de feestelijke aftrap. Het programma duurt tot ongeveer 20:00 uur.

De deelnemers proosten op de oogst, op het landschap dat ons verbindt en op de mensen die deze plek mogelijk maken tot wat het nu is. Samen vieren we de start van de hopoogst én de rijke geschiedenis van Liempde en het gehucht Hezelaar in het bijzonder. 

Brouwers en boeren uit de regio zorgen dat er van alles te proeven is -van lokale bieren tot spreekproducten van kleine hapjes. Behalve bier en hapjes is er ook het een en ander te zien rond de landbouw, het agrarisch erfgoed en de natuur om ons heen. Zo is er een imker, een kweker van historisch hoogstamfruit, enkele oude landbouwwerktuigen en boeren uit de buurt die wat van hun producten laten zien en proeven. Ook Erfgoedvereniging Kèk Liemt is vertegenwoordigd met een kraam rond oude oogstwerktuigen uit de expositieruimte van De Kleuskes. 

Kom je ook op 23 augustus a.s. op Hezelaar? Of wil je meer weten? Klik dan op www.hezelaarhopfeesten.nl 

Geschiedenis van het pand van de voormalige slagerij Beerens en haar bewoners

Uitsnede Kadastrale kaart 1811-1832: minuutplan Liempde, Noord-Brabant, sectie C, blad 01 (MIN10091C01). De pijl wijst naar de boerderij aan het Kaarpad.

Door Jan van de Sande

De geschiedenis van het pand van de voormalige slagerij Beerens en haar bewoners. 

In 1832 staat in het buurtschap Koestraat[i] aan het huidige Kaarpad een grote boerderij. Aan de overkant bevindt zich het Concordiapark, zie bovenstaande afbeelding. Deze boerderij staat op perceel C2. Het erf van deze boerderij wordt begrensd door de percelen C3 en C4. Perceel C4 grenst aan de huidige Barrierweg. Op dit perceel staan nu de panden met huisnummer 1, 3 en 5. Op huisnummer 5 was onder andere de voormalige slagerij van de familie Beerens gevestigd. In 1832 verkoopt de eigenaar Jan Kouwenberg, van beroep landbouwer, deze percelen inclusief de boerderij aan landbouwer Johannes van de Laar wonende te Liempde. Deze verkoopt de percelen inclusief boerderij in 1840 aan Arnoldus van de Wiel. Arnoldus is de stamvader van bijna alle Van de Wielen die in Liempde wonen. Hij is op 31 mei 1802 gedoopt te Tongelre. Arnoldus is schoenmaker van beroep en op 4 september 1831 gehuwd met Johanna van den Broek gedoopt te Liempde op 19 juli 1806. Zij is de dochter van bakker Piet van den Broek en broodbakster[ii] Geertruida van der Heijden. Als Arnoldus en Johanna trouwen woont hij weer in Tongelre. Daarvoor is hij als schoenmakersknecht inwonend geweest bij schoenmaker en leerlooier Evert van de Sande.  

Evert van de Sande is dan ook burgemeester van Liempde. De vader van Arnodus is te Tongelre overleden op 31 mei 1812. Arnoldus was toen 10 jaar oud. Zijn moeder runt daar in die tijd een winkel. Arnoldus gaat na zijn huwelijk met Johanna weer in Liempde wonen. Na de aankoop van de boerderij sloopt hij deze en bouwt op perceel C4 een nieuw huis (huidige Barrierweg 5) en begint hier een schoenmakerij. Arnoldus en Johanna krijgen 10 kinderen: Johannes *16 okt 1832, Petrus *11 jan 1834, Maria Huberdina *11 dec 1834, Geertruida *13 mei 1836, Cornelia *23 dec 1838, Hendrika *18 feb 1840, Johanna *27 aug 1841, Margarithe  *15 jan 1843, (gestorven op 5 juli 1843), Margaretta *09 feb 1844 en als laatste Arnolda *1 feb 1846. 

In 1843 wordt door de zonen van burgemeester Van de Sande, Johannes en Hendrikus en Hendrikus Clerks en Gerardus Tinnenbroek bij Arnoldus van de Wiel de handboogschutterij ‘La Récréation’ opgericht. Arnoldus van de Wiel overlijdt op 23 juni 1846. In 1849 wordt het huis uitgebreid als herberg en in 1953 wordt er voor zoon Johannes, die inmiddels bakker is, een bakkerij aangebouwd. Moeder Johanna van de Wiel-van den Broek runt dan met de kinderen een winkel, herberg en bakkerij. Johanna sterft op 23 april 1863. Begin juli 1868 viert handboogschutterij ‘La Récréation’ bij de kinderen Van de Wiel haar 25-jarig jubileum. De vereniging telt dan 23 actieve en 40 honoraire leden[iii]. De herberg is voor de gelegenheid versierd met bloemen, guirlandes, draperieën enz. Om 08:00 uur zijn alle leden aanwezig voor de festiviteiten van die dag.

Als eerste beginnen zowel de actieve als honoraire leden met handboogschieten. Hierna wordt door de president een ‘kernachtige’ toespraak gehouden waarin hij de schutters om hun vaardigheden roemt en hen aanspoort op de ingeslagen weg door te gaan, vrede en eensgezindheid te handhaven en alles aan te wenden wat strekken kan tot luister van de doelen. Hierna gaat hij over tot het uitreiken van de prijzen welke bestaan uit zilveren en andere voorwerpen. Onbeschrijfelijk is het enthousiasme dat zich daarop van alle feestgenoten meester maakt. De luide hurrah’s, het ‘leve de doelen’, de daverende toejuichingen en de donderende saluutschoten doen de echo’s onder Liempdes geboomte van uithoek tot uithoek weergalmen en eindigt pas nadat de feestvierders aan een welvoorziene tafel plaatsnemen, en die nu zo niet van geestvervoering , dan toch van een goede gezondheid blijk geven. Verder wordt de dag doorgebracht met gepaste uitspanning van allerlei aard en het uitvoeren van zangstukken, die vooral wat de stukken van de montagnards[iv] betreft, meesterlijk worden uitgevoerd. Nooit zag Liempde binnen zijn grenzen een schitterender feest. Nooit blonk de gulle vrolijkheid der leden meer uit, en de on gekuntselde harmonie welke onder hen heerste en zich thans in al hare glans voordeed zou zo vele ander aangebrachte formaliteiten in de schaduw gesteld hebben.
Lang leve Liempdse handboogschutterij ‘La Récréation’.[v]

Wordt vervolgd.

[i] Buurtschap Koestraat maakte evenals buurtschap Looeind destijds deel uit van  kadastraal Sectie C 'Goossen Bunder'.
[ii] 'Broodbakster' om duidelijk aan te geven dat de vrouw in dienst was en geen mede-eigenaar.
[iii] Ereleden.
[iv] De montagnards waren de links-radicale politici in de Wetgevende Vergadering en de Nationale Conventie. Ze hadden grote invloed tijdens en na de Franse Revolutie.
[v] Cursieve tekst komt uit het Weekblad van Tilburg 11-07-1868

Excursie Achelse Kluis, terugblik

Door Henk van Beers

Op dinsdag 24 juni vertrekken 28 enthousiaste leden van Erfgoedvereniging Kek Liemt, gewapend met paspoort of ID-kaart, via een koffie-met-taart-stop in Borkel, richting de Achelse Kluis. Deze bijzondere bestemming ligt precies op de Belgisch-Nederlandse grens in Hamont-Achel en kent een rijke geschiedenis, die teruggaat tot diep in de 17e eeuw. Ooit een toevluchtsoord voor kluizenaars, groeit het uit tot de cisterciënzerabdij Sint-Benedictus, in de volksmond De Achelse Kluis.

Wat deze plek zo uniek maakt, is de harmonieuze combinatie van spiritualiteit, natuur en bier. Jarenlang stond dit klooster bekend om haar authentieke trappistenbieren, zoals de Achel Tripel en Achel Dubbel, gebrouwen door de monniken zelf. Tegenwoordig zijn de paters vertrokken, maar volgens onze vriendelijke gids zijn de abdijbieren die nu worden geschonken ‘minstens even lekker’. In de gezellige brasserie op het terrein kunnen bezoekers nog steeds genieten van een goed glas bier in een historische ambiance. Hier leeft de ziel van de trappist voort...

Tijdens ons bezoek zijn we getuige van een indrukwekkende transformatie. Sinds het vertrek van de laatste trappistenmonniken in 2020 is het volledige abdijcomplex in handen van een Belgische ondernemersfamilie. In samenwerking met onder andere de lokale heemkundevereniging wordt het erfgoed stap voor stap nieuw leven ingeblazen. De restauratie verloopt gefaseerd: dakgoten worden hersteld, vochtschade aangepakt en de riolering vernieuwd. Toch blijft een groot deel van de abdij in slechte staat door chronisch geldgebrek en schreeuwt het om verdere renovatie.

Ondanks deze uitdaging ontwikkelt het terrein zich tot een veelzijdige plek waar spiritualiteit, cultuur en toerisme samenkomen. De ooit gesloten kloostergemeenschap verandert langzaam in een levendige ontmoetingsplek waar erfgoed, natuur en gastvrijheid hand in hand gaan.

Na een smakelijke abdijlunch, uiteraard met Achels gerstenat in het glas, volgt een indrukwekkend bezoek aan de ‘doodendraad’, een historisch monument uit de Eerste Wereldoorlog. Mede dankzij de uitleg van Wilbert raakt het gezelschap diep onder de indruk van de verschrikkingen van de oorlog. Wat doen mensen elkaar aan.

Na een korte wandeling door de bijzondere natuur keert iedereen voldaan per eigen vervoer terug naar Liempde. Deze inspirerende excursie smaakt absoluut naar meer. Complimenten worden gegeven aan de organisatie: Wilbert, Wim en Hanneke, het was een dag om te herhalen.

Liempde in middeleeuwse archieven in 's-Hertogenbosch

Door Ger van den Oetelaar

De Bossche schepenbank (vanaf ca. 1200) werd erg veel gebruikt voor Liempde en door Liempdenaren. Het door de schepenen gemaakte Bosch’ protocol wordt nu bewaard in het stadsarchief van 's-Hertogenbosch en bevat zeer veel informatie over 's-Hertogenbosch, maar ook van de dorpen in de Meierij van 's-Hertogenbosch, waaronder Liempde.  
De oudste akte van de eigen Liempdse schepenbank dateert uit het jaar 1355 (archief Mannengasthuis Esch, BHIC 5004). Pas vanaf 1542 zijn de schepenprotocollen van Liempde (BHIC 482) bewaard. Ook na 1542 werd nog veel gebruik gemaakt van de Bossche schepenbank, wellicht vonden de Liempdenaren die toch betrouwbaarder. Terwijl bijvoorbeeld Bergeijk ongeveer 800 maal voorkomt in het Bosch' Protocol in de periode tot 1629, is dat bij Liempde maar liefst 3000!! De oudere geschiedenis van Liempde is dus veelal in de Bossche archieven te vinden. 

Illustratie: Het Liempdse Velder (Vellaer) in het Bosch' Protocol in het jaar 1389. 

De grote tocht

Door Jasper Mikkers

In mijn laatste twee bijdragen aan de Nieuwsbrief heb ik verteld met welke dieren ik in mijn kindertijd in aanraking kwam. Daarbij heb ik één bijzonder natuurverschijnsel ongenoemd gelaten.

Ik groeide op in de jaren vijftig van de vorige eeuw en overal in Liempde stonden telefoonpalen en liepen er draden door de lucht. Zwaluwen vonden het prettig die als rustplaats te gebruiken. Er waren veel meer zwaluwen dan nu. Huiszwaluwen. In mei vlogen ze vanuit Afrika ten zuiden van de Sahara naar ons land en brachten een nest jongen groot. Aan het einde van de zomer keerden ze naar Afrika terug. Ik wachtte elk jaar op die ene dag, de dag dat ze zich in Liempde zouden verzamelen. Op een ochtend kwamen ze vanuit alle richtingen aangevlogen en verzamelden zich in het Concordiapark en alle straten die eropuit kwamen. De drukte bij de Werktuigendagen op Velder stelde hierbij vergeleken niks voor. De telefoon- en elektriciteitsdraden zagen zwart van de vogels en er klonk overal een hevig gekwetter. De grote tocht over Zuid-Europa, de Middellandse Zee en de Sahara ging beginnen. Vanuit Boxtel, Schijndel en Oirschot en van wellicht nog verder weg leken ze te komen en bevolkten met duizenden, misschien wel tienduizenden de draden. Ik liep naar school en werd opgenomen in die waanzinnige drukte. Ik wilde mee, ook naar Afrika. Ik had de boeken gelezen die pater Bernard Eerden over Afrika schreef. Een ervan, Het geheim van het verboden bos, hadden we in de klas bij de leesles twee keer doorgenomen. Het was om te rillen zo spannend. Zandstormen, leeuwen, krokodillen, medicijnmannen die vijanden vergiftigden. Wat een bofkonten waren die zwaluwen.

Het liefst wat ik wilde was de zwaluwen te zien vertrekken. Het Concordiapark zou bijna verduisterd worden door die opstekende storm van kleine, pijlsnelle, rumoerende vogels. Een donkere wolk zou boven Liempde rondzwiepen. De zwaluwen zouden het dorp nog één keer van bovenaf bekijken. Het kostte ze moeite om van de huizen en bomen afscheid te nemen en ze schrokken terug voor die bijna eindeloze reis die ze ondernamen. Tegelijk verlangden ze er grenzeloos naar. Het moest. Gelukkig waren ze met velen. Een paar moedige en ervaren vogels zouden na enkele cirkelbewegingen opeens de goede richting kiezen en daar gingen ze, een sliertende zwarte golf die kleiner en kleiner werd en in een punt aan de horizon verdween. Weg waren ze. Met een leeg en popelend hart keek ik ze na.

Zo had het moeten gaan. Ik liep naar school, keek naar links, rechts, achterom. Ze konden elk moment opvliegen. Nu? Nee, nog niet. Er kwamen er juist nog meer bij. Het werd nog drukker. Nu dan? Nee, nog altijd niet. Ik kwam al gevaarlijk dicht bij school, dat wil zeggen: dadelijk zat ik tussen vier muren. Het begon gevaarlijk laat te worden ook, zag ik terwijl ik de kerkklok in mijn ooghoeken in de gaten hield. Vlogen ze nu op? Nee, er kwamen nog altijd nieuwe bij. De zwaluwen verdrongen elkaar op de draden, vielen er vanaf, wrongen zich ergens anders terug op de draad. Nee. Jawel. De kerkklok sloeg. Het lukte me niet me van het spektakel los te rukken. Jongens, kom op, vlieg nu. Geef me één keer de kans jullie te zien vertrekken, jullie uit te zwaaien, na te turen, geluk te wensen. Niet dus. Het was al vijf over negen. Ik kwam te laat. Ik zou straf krijgen. Ik begon te lopen. Te rennen. Je zult het zien, zei ik tegen mezelf, ze zitten er nog als om half een de school uitgaat. Pas dan vertrekken ze. Een andere stem zei: nee, dan zijn ze weg. Ze wachten niet op jou. Wat dacht je eigenlijk wel.

Ik zat verdoofd in de klas. Alles ging langs me heen. Ik sprak geen woord. Ik kon hierover met niemand praten. Ze zouden me voor gek verklaren. ‘Ja, en? Zwaluwen? Hommels ken ik wel. Wat kunnen die rotbeesten jou schelen, jongen. Je zei toch dat ze terugkomen. Nou dan. Houd op met dat geëmmer.’

Eén klokkenslag. Half een. Als een speer vloog ik de gangen door, onder de loods door, de straat op. Niks. Na één lange ren kwam ik aan bij het Concordiapark. Ik wist het al. Maar toch. Misschien.

Op een draad landde één zwaluw. Te laat.

Archeokout 47

Door Jaap van der Woude 

Bent u dat ook zo zat? Al dat geweld, al die machomannetjes die zonodig hun macht en viriliteit moeten etaleren. Allerlei geweldige brandhaarden in het heden en verleden en de volkomen misplaatste bewondering voor de grote heersers annex boeven van ooit. Het woeden der wereld gekenmerkt door moord en doodslag, list en bedrog alsmede uitbuiting, roof en verkrachting. Altijd gaat het om dingen die men wil hebben: land, belasting, zeldzame metalen en gelijk. Ik heb het gehad en er geen zin meer in. In korte bewoordingen probeer ik me vandaag af te maken van het langharige Merovingische tuig dat er zelf ook weinig zin meer in had. Met angst en beven zie ik de toekomst tegemoet, waarin we te maken krijgen met de Karolingen, van de regen in de drup dus.

We hebben stilgestaan bij zes generaties Merovingen van Pharamond (ca 400 nbj), Chlodio en Merovech, via Childerik naar Chlodovech en Chlothar (ca 550 nbj). In de volgende twee eeuwen, die we slechts zullen aanstippen, werd het een onoverzichtelijke boel. Ik zal u de namen van hun koningen maar besparen of ze nu over Neustrië, Bourgondië of Austrasië heersten. Alsof het koeien waren: Clovis I tot IV, Chlotar I tot IV, Theuderik I tot V,  Dagobert I tot III, Childerik I tot III en zo verder. Het Frankische rijk viel uiteen door erfdelingen en kwam weer samen door familiemoord en andere listen en vervolgens viel weer uiteen en kwam weer samen enzovoort. Drie maal was er plots door geschikt en geslaagd gekonkel een alleenheerser zoals Dagobert, Childerik II en Theuderik III.

En wat deden al die koningen eigenlijk? Hebben ze wat bereikt of hebben ze het alleen maar druk gehad? Ze betwistten elkaar onderling de macht met een hoge prijs aan mensenlevens (zelfs een der kinderen werd niet gespaard, maar met het hoofd tegen de rots te pletter geslagen). Maar ook voor een koning bestaat het leven niet uit knokken en neuken alleen. Er moet zo af en toe ook bestuurd worden, het hof met de hofhouding, de paltsen en het volk in het beheerste gebied. Voor dat soort akkefietjes was zelfs de onderkoning (seneschalk) te goed, die bestuurde in de eerste plaats de opperknecht, de zogenaamde hofmeier, die leider was van de horigen aan het hof. De hofmeiers waren aanvankelijk de hulpjes en elk lid van het vorstenhuis had er wel een. Allengs werd de rol van hofmeier groter en groeide hij uit tot een superhulp van het hof en later voerde de hofmeier ook voor de koning  de onderhandelingen met de adel, die te vriend gehouden moest worden.

[Intermezzo] In de derde en vierde eeuw was plunder de betaling voor de hulp van de adel aan de koningen. Dat is leuk zolang je niets hebt en doortrekt van de ene plek naar de andere, de kosten waren dan ten laste van de overwonnenen. Maar zodra een pleisterplaats gekozen was, zoals Doornik, was plunder contraproductief, het volk moest in vrede produceren en betalen. Hoe moest de bovenbaas dan zijn knechten betalen als er geen plunder was? Dat ging in termen van land, in eigendom of liever in leen, want dat leverde nog belastinginkomsten op ook. Dat was het begin van het stelsel van heren en (onder)leenmannen die zeggenschap over grond kregen in ruil voor militaire en politieke steun. De aristocratie van grondbezitters werd echter steeds machtiger en de koning moest zijn oren steeds meer naar die feodale tussenlaag laten hangen. De Frankische koningen waren veelal niet erg diplomatiek, en de hofmeier sprong mooi in dat onderhandelingsgat. [ozzemretnI]

Uiteindelijk ging dat zover dat de hofmeier de feitelijke heerser was, terwijl de koning onmachtig was door leeftijd, gebrek aan gezag of omdat hij zich overgaf aan gruwel en wellust. De hofmeiers werden naast politici ook nog pleitbezorgers van de adel en legerleiders. Eigenlijk moet je naast elke koning vanaf Chlotar een machtige hofmeier noteren die een belangrijk deel van het bewind voerde. Dat moest wel verkeerd aflopen voor de dynastie der Merovingen. En dat deed het dus ook. 

De hofmeiers en de bisschoppen, hun geestelijke evenknieën, voerden net als de koningen een constant gevecht om de macht dat gepaard ging met kuiperijen, krachtmetingen en afrekeningen. Ebroin, een Neustrische hofmeier werd gewoon een tiran en was de feitelijk heerser die oorlog voerde om ook Austrasië aan zich te onderwerpen. Na zijn dood door dissidente Neustrische edelen was het de beurt aan de Austrasische hofmeier Pippijn II van Herstal, die Neustrië aan zich onderwierp en passant oorlog voerde tegen de Zwaben. Om de macht in het noorden naar zich toe te trekken versloeg hij in 695 nbj de Friezen van Radbod  bij Dorestad (zie illustratie). We mogen aannemen dat onze dorpsgenoten, de Liempdsen van rond 700, onder heerschappij van de Austrasische Franken incasu Pippijn van Herstal stonden.

En zo raken we verzeild in de opzichtige overgang van Merovingen naar Karolingen, die in feite de machtsgreep van de hofmeiers op de Frankische koningen was. Twee belangrijke namen daarin zijn Karel Martel, de zoon van Pippijn van Herstal, die we natuurlijk nog van de kleuterschool kennen als de redder van het christelijke westen, omdat hij in 732 nbj bij Poitiers de Moren van Abdul Rahman versloeg. En natuurlijk zijn zoon Pippijn de Korte, die zichzelf in 751 nbj tot koning liet uitroepen door de paus. Diens zoon, dus de achterkleinzoon van Pippijn van Herstal, was Karel de Grote.

En nu bent u wel weer aan een beetje vrede toe, en rust. Zo niet u, dan ik wel. Het wordt tijd om deze ellende om te buigen tot een beschouwing over de gewone mensen hier en de beslommeringen van hun levens. Dat zien we na de vakantie wel, eerst moeten velen van u even naar Frankrijk. Een pays dat weinig pais en vree heeft gekend in haar wording.

Waassen vruuger (Wassen vroeger). Deel 1

Waasen waar vruuger un groot werk, ik as manskèrrel weet daor niej zo veul van. Mèr ik heb um raod gevraogd, bè un ouw miens die op Vlaswiek woonde. Dus ès ik iet niej goeit zeg of ut vurgeet dan kunne we der nog optrug komme. Waassen gebeurde in de regel ’s maondags, de maondag was de wasdag. Dur wier ’s mergens al vruug begonnen mi de was. Um ongeveer zes uure wier ut fornuis aongestokt, alles mi hout, anders waar dur niks um te stooken. In ut fornuis wier dik nog un laken ingeleeid um zeker te zen dè uut wasgoeit niks zo leijen of vuil worren. Die persoon vertelde zelfs tegen men, dè ze zelfs vruuger ooit unne rijste bezem onder op de booiem linnen en dan ut laken bog daor op, dè zeker alles skon blef. Want in dè fornuis wier meer in gekokt es alleen mèr de was (vèrrekensvoeier men noemde dè de vèrrekes kittel stooken). En dan ging ur de zeep bè (sunligt zeep) en hil dè zaakje wier dan gekokt. Ut wasgoed waor van hil andere sort, ès van tegenworrig, dè  witte gullie ok wel. Ok wier de was ok wel uns daags van te veuren gestokt. En ’s anderdaags wir wèrm gemakt. Es de was klaor waar wier ur unne houten kuip op unne bol gezet (unne driepoot). Un plank ur in gezet en mi unne harde borsel wier dan de was flink geschrobt est waare. Want vruuger kende men lange onderbroeken en hemden mi lang mouwen en veul stugger goeit es tegenworrig. En de miste miensen verskonde dur eigen mèr eens in de week, dus dè goeit kon wel uns erg smèrrig zèn. Dus moes men ur wel mi dem borsel aon um ut skon te kregge. De was wier ok gespuuld in skon watter. Dur wier zelfs watter gehaold aon de Dommel  in romkannen. En zelfs werd ur aon de Dommel gespuuld en zeker die miensen die kort bè de Dommel woonde. Dor nou ut Tooseplein is, teine de Kapelstraat veur de pastorie dor waar unnen put, de kapelput genaamd. En dor kwamen de vrouwe ut de buurt de was spuulen en de laotste nieuwtjes tegen mekaar uit te wisselen.

Frans van Driek Joane

Uit geschriften van oud Kèk Liemt-secretaris (wijlen) Frans van den Langenberg .

Foto Beeldbank Liempde evkl009218 (wie kent de naam van deze vrouw?)

Te bestellen: Jubileumboek Imkersvereniging De Honingbij 1934-2024

Door Ger van den Oetelaar

Het manuscript van jubileumboek Imkersvereniging de Honingbij Liempde 1934-2024 is klaar. Het is een boek geworden van ruim 100 pagina’s in een harde band, vergelijkbaar met het Kèk-Liemt-Jubileumboek. Het is geschreven door Kees van de Griendt, Jan van den Langenberg en Ger van den Oetelaar. Het onderzoek in de rijke Liempdse archieven én de Beeldbank van Kèk Liemt heeft veel opgeleverd. Dit leidde tot verrassende ontdekkingen, bijvoorbeeld met betrekking tot de vooroorlogse geschiedenis van de imkersvereniging. Zelfs de periode vóór de oprichting is vanuit Liempds perspectief beschreven. Ook hebben de (nazaten) van de oprichters Van Kasteren, Van de Meerendonk en Van Abeelen veel nieuw materiaal, met name foto’s, aangeleverd. De beeldbank is hiermee ook weer verrijkt. Speciale aandacht is uitgegaan naar bijzondere Liempdse imkers, zoals de oprichters, maar ook naar Toontje Kroon (van Kroonenburg) op Vrilkhoven, destijds de aller grootste imker op de Lage Voort en pater Theodoor Beijer die bijen hield aan de Monnikenweg. Er zijn maar liefst 159 imkers / bieboeren, voornamelijk Liempdenaren, lid geweest en deze worden ook allen genoemd. De meeste Liempdenaren hebben wel familieleden die imker én lid zijn geweest.

Er worden maar een zeer beperkt aantal exemplaren van het jubileumboek gedrukt. Daarom geeft 'Imkersvereniging de Honingbij Liempde' de kans om het jubileumboek (zie illustratie) bij voorintekening te bestellen, er worden dan extra boeken gedrukt. Men kan het jubileumboek bestellen door vóór 1 september 2025 € 25,- over te maken op IBAN: NL53 RBRB 0979 7404 01 tnv  Imkersvereniging de Honingbij Liempde, onder vermelding van jubileumboek en naam en adres.