|
Van de voorzitter
Lang leve het diamanten bruidspaar
Op donderdag 27 juli jl. waren Roger en Ivon van Laere 60 jaar getrouwd. Roger van Laere is een van de oprichters van Heemkundestichting Kèk Liemt en eerste voorzitter en is nu nog steeds lid van onze Erfgoedvereniging. Door de jaren heen heeft Roger een grote bijdrage geleverd aan de kennis en wetenswaardigheden over de historie en cultuur van Liemt, haar bewoners en gebruiken die wij nu bezitten. Hij schreef hier maar liefst zestien boeken over. Ook op andere fronten heeft hij zijn bijdrage geleverd zoals bij de tot standkoming van Expositieruimte De Kleuskes, de restauratie van monumenten en de plaatsing van kunstwerken zoals "Dorus de beugelaar" bij de Oude Dijk 21. Dat Roger voor dit alles, ondanks zijn drukke baan als betrokken 24-uurs dorpsarts, nog tijd vond dankt hij aan zijn echtegenote Ivon die hem zowel in zijn werk als hobbies altijd heeft gesteund. Roger en Ivon dank hiervoor. Namens de gehele Erfgoedvereniging nogmaals van harte gefeliciteerd met deze unieke mijlpaal.
Harrie Raaimakers
Op de foto het echtpaar Van Laere-van Looij bij het bezoeken van een van de tentoonstellingen van Kèk Liemt op 28 oktober 2017 in bezoekerscentrum D'n Liempdsen Herd. |
| |
|
Actueel - Wat is er de komende tijd te doen...
Vandaag herdenken we dat op 15 augustus 1945 een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in het toenmalige Koninkrijk der Nederlanden. De Japanse bezetter capituleerde na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, waardoor ook een einde kwam aan de WO II in toenmalig Nederlands-Indie.
Morgenavond, 16 augustus, neemt ons lid en gastvrij Liempde gids Kees Quinten deelnemers mee op een rondje Liemt. Vertrek om 19:00 uur vanaf D'n Liempdsen Herd. Deelname kost € 5,00 te voldoen voor vertrek. Na afloop is er voor de deelnemers nog een kopje koffie of thee in het bezoekerscentrum. Meer weten over deze wandeltocht? Kijk dan op onze site www.liempde.nl en klik op activiteiten/excursies.
Op zaterdag 9 september start landelijk het Open Monumentenweekend. In onze gemeente wordt op diverse plekken 'open huis' gehouden. Er worden in het Boxtelse (Boxtel, Esch, Lennisheuvel en Liempde) verschillende fietsroutes uitgezet van te bezoeken monumenten. In Liempde zijn onder andere bezoekerscentrum D'n Liempdsen Herd, de kerk van Sint Jans Onthoofding, het Groot Duijfhuis inclusief Herenkamer en duiventoren alsook expositieruimte De Kleuskes geopend. Kortom ook in ons dorp is er voldoende te bezichtigen. En de toegang is gratis. Houd de komende tijd de persberichten in de gaten of kijk al vast op de landelijke site van Open Monumentenweekend en tik de te bezoeken plaatsnaam in. Dan verschijnt het lokale programma van die dag inclusief te bezoeken objecten en openingstijden. Meer weten klik op www.openmonumentendag.nl
|
| |
|
Uitnodiging
Op zoek naar de geheimen van wilde hop
Doe je op zaterdag 9 september mee aan de inventarisatie van wilde hop in Het Groene Woud?
Met de Natuurwerkgroep Liempde, Erfgoedvereniging Kèk Liemt, de Boxtelse Bierkamer, HezelaarHop en CARE werken we mee aan een studie van dr. Nelleke Kreike (InHolland) naar de genetische variatie in wilde hoppopulaties in Nederland. Deze blijkt niet alleen veel rijker dan gedacht, ook vinden we hierin eigenschappen die we niet terug zien in de gecultiveerde hop die nu gebruikt wordt in de productie van bier.
In deze inventarisatie mag Het Groene Woud natuurlijk niet ontbreken. Behalve dat hop rijkelijk voorkomt in de leembossen en het Dommeldal, werd het hier vanaf de late middeleeuwen ook veelvuldig verbouwd en vormde het lange tijd een prominente teelt. Met de groeiende interesse voor het zelf brouwen van bieren staat ook het kweken van hop opnieuw in de belangstelling. In het kader van de Open Monumentendag, dat dit jaar in het teken staat van Levend Erfgoed, trekken we er onder leiding van dr. Kreike en onze natuurgidsen op uit om monsters te verzamelen van vrouwelijke wilde hop in De Geelders, De Scheeken en Het Dommeldal. Deze monsters worden door het team van dr. Kreike genetisch geanalyseerd en de risomen hiervan worden in Hezelaar op kweek gezet in traditionele hopkuilen. Zo kunnen de lokale brouwers volgend jaar experimenteren met de brouweigenschappen van deze planten. In een seminarbijeenkomst worden daarna de resultaten gepresenteerd. Uiteraard mét proeverij. Maar eerst gaan we de hop verzamelen. Op zaterdag 9 september komen we samen in Café Het Groene Woud (Kasterensestraat 23) voor het volgende programma:
9.00 uur inloop en koffie
9.15 uur welkom door Natuurwerkgroep Liempde
9.30 uur lezing Nelleke Kreike – het DNA van Hollandse Hop
10.15 uur uitleg verzamelen en administreren monsters
10.30 uur gereedschap uitreiken en vertrekken naar locaties
13.00 uur terugkomst: inleveren monster en kopje soep met een broodje
13.30 uur nazit met een biertje
Wil je meer te weten komen over deze bijzondere planten? Heb je zin om mee te doen aan het onderzoek naar dit stukje groen erfgoed? En ben je ook benieuwd of we hierin wellicht bouwstenen vinden voor een duurzaam, klimaatrobuust en smaakvol streekproduct? Doe dan met ons mee en meld je aan op: care@erfgoedbrabant.nl
Groeten en tot zaterdag 9 september, John Joosten & Johan Verspay |
| |
|
Beeldbank vraag
Nieuwe vraag foto evkl012065 een familieportret. Wie herkent de personen op de foto?
Heb je het antwoord op deze vraag geef het dan aub even door via info@kekliemt.nl. Bij voorbaat hartelijk dank.
Els Vissers
|
| |
|
Archiefbron over Kasteren is boven water
In het boek van Roger van Laere over Kasteren is een mooie oude kaart opgenomen (pag 122.) Het betreft het kruispunt van (nu) Kasterensestraat - Savendonksestraat. Deze kaart hebben we ook in het Kasterens gedeelte van het boek Bodem van Elde gebruikt (pag. 50). De bron van deze kaart konden Roger van Laere en Ger van den Oetelaar helaas niet achterhalen. Roger gaf destijds aan dat hij hem gekregen had van pater Wiro Heesters, de auteur van het eerste boek over Liempde.
Het kaartje is met name interessant omdat de weg naar Schijndel 'Tuitelaarstraat' (nu 'Gilders') wordt genoemd naar de restgemeijnt Tuitelaer/Teutelaar of Tuitelaars Heike. Ook de Antoniuskapel staat op de kaart. Dankzij Martien van Asseldonk uit Zijtaart weten we nu de bron: de kaart is een van de 3 zogeheten grenskaarten van het kadaster van Liempde uit 1828 en bevindt zich in het BHIC-archief, toegang 535, inventarisnummer 11830.
Ger van den Oetelaar
|
| |
|
Archeokout 25
Een mens verandert alleen maar onder de tram. Deze mensenkennis wijst op een zeker conservatisme in het existentiële wezen van mensen en culturen. Dat conservatisme verklaart wel een beetje dat het onderscheid tussen verschillende perioden in de bronstijd vooral wordt gekenmerkt door de grafcultuur. De midden brons-tijd onderscheidde zich van de vroege door de crematies en grotere grafheuvels. De scheiding tussen de midden bronstijd en de late bronstijd wordt gelegd bij de opkomst van de urnenvelden. Er zijn natuurlijk ook andere verschillen, zoals huistypen, keramiek en werktuigen, maar de religieuze aspecten zouden kunnen wijzen op grotere verschuivingen.
Zo wordt wel geschreven dat de Hilversumcultuur voortsproot uit de migratie van de elite vanuit de Britse eilanden (Wessex) en bij de late bronstijd wordt gehint op de migratie vanuit het oosten waar de grafheuvel-cultuur al bestond in de Lausitzcultuur (vermoedelijk via klokbekers in Hongarije). Er is in zekere zin sprake van mode in het kiezen tussen migratie als reden voor verandering of keuze voor culturele beïnvloeding. Voor 1960 greep men wellicht wat al te gemakkelijk naar de migratie-toverstaf (Glasbergen heeft het in 1959 over de Hilversuminvasie en de urnenveldeninvasie) en daarna wat teveel naar de verandering door osmose van ideeën. Moderne wetenschappelijke technieken, zoals DNA- en isotopenonderzoek, geven daarover enig uitsluitsel, maar vooralsnog ben ik geen aanwijzingen noch tegenwerpingen tegengekomen voor de invloed van migratie bij beide bronstijd-scheidingen, slechts beweringen.
De late bronstijd begon hier rond 1100 v. Chr. en duurde tot 800 v.Chr., het begin van de ijzertijd. En dat is meteen een merkwaardige keuze. Natuurlijk, ijzer en de democratisering van metaalbewerking kwam, zag en overwon. Echter, de urnenveldcultuur bleef gewoon doorduren tot 500 v.Chr., toen het plots stopte. Er zullen vast wel overtuigende argumenten zijn voor deze tijdindeling op basis van materiaal in plaats van cultuur en wij zullen daar volgende maand (hopelijk) aandacht aan besteden wat betreft de ijzertijd.
De urnenvelden zijn eigenlijk grote begraafplaatsen waar de doden na crematie in urnen, veelal met een scherf als deksel, individueel begraven werden in een kleine ring, soms met een heuveltje. Het gaat daarbij om honderden graven vlak bij elkaar (soms zelfs in lange graven met meer mensen). Het ziet er naar uit dat, in tegenstelling tot de midden bronstijd, iedereen een gelijk soort graf kreeg, zonder noemenswaardige bijgiften. De urnenvelden bleven ook heel lang in gebruik, soms wel 400 jaar. Het werd een vast deel van de gemeenschap. Een ander vast deel werd gevormd door de akkertjes, de zogenaamde celtic fields. Waarom celtic? Daar komen we nog op.
In Brabant zijn er veel urnenvelden, het gaat om minstens 135 stuks, bijna ieder gat heeft er wel een, zoals Best, St Oedenrode, Riethoven, Bergeijk, Casteren, Knegsel, Goirle, Valkenswaard, Someren en Breda. De grootste ligt bij Weert, de boshoverheide, die gerestaureerd en bezoekbaar is. Toch is dit nog maar een klein deel, want de rest is teloor gegaan aan akker- en bosbouw. Tot 1900 waren er nog wel veel meer, maar die werden leeg geroofd door lieden die er een centje aan wilden overhouden. De opkomst van de kunstmest veroorzaakte uiteindelijk een enorme kaalslag. De urnenvelden die tot dan toe het geluk hadden zich te kunnen verstoppen op arme grond onder de heide werden genadeloos ontmaskerd en weggeploegd door lieden die zelfs niet geinteresseerd waren in de eventuele curiositeitswaarde van de urnen.
De groei van de bevolking stuwde de behoefte aan spullen tot flinke hoogte, zoals werktuigen, wapens en sieraden. De handel en de smederij floreerden. Zo ontstond een zeer uitgebreid netwerk van metaalcentra en zeehandelsroutes, die zeer bijdroeg aan de culturele eenwording in de Europese kuststreken van Portugal tot Denemarken. Dit wordt wel de Atlantische bronstijd genoemd. Zelfs de Phoeniciërs hebben er deel van uit gemaakt. De belangrijkste centra waren in Galicië, Ierland, Zuid-Engeland en Bretagne, de plaatsen waar nu nog een Keltische taal gesproken wordt. De Keltenkenner Cunliffe verstout zich zelfs daar de oorsprong te zien van het Keltisch. Hij beweert dat het Keltisch tijdens de Atlantische bronstijd als lingua franca gevormd is en dat het van daaruit over Europa is verspreid. Het is een aardige gedachte die ook klopt met de linguistische gedachte dat het Keltisch ruim 4000 jaar oud zou zijn. Zou dat ook iet te maken hebben met de Celtic fields die opkwamen in de late bronstijd?
Nu we toch aangekomen zijn bij nonstandaard ideeën... De situatie in de wereld was rond 1200 v.Chr uiterst onstabiel. De grote rijken in het Midden-Oosten stortten in, grote steden brandden plat, de zeevolken sloegen toe, Troje viel, de Myceensee cultuur verdween. En hier hadden we plots urnenvelden. Is er een verband? Gesuggereerd wordt dat er een enorme klimaatcrisis aan ten grondslag lag, de grote droogte van 1200 v.Chr. Het was toen in Europa plots kouder en in het zuiden ook droog. Dat leidde tot honger en volkeren op drift. Als volkeren aan de wandel gaan is dat na verloop van tijd overal merkbaar en zulks gaat niet zelden gepaard aan geweld. Een dergelijk verschijnsel had zich 1000 jaar eerder ook al voorgedaan. Of het nu de reden is van de grote neergang van de bronstijd in het Midden-Oosten of niet, of het invloed had op onze bronstijd of niet, het blijft een belangrijke waarschuwing. Ook wij moeten de klimaatverandering en de gevolgen serieus nemen!
Jaap van der Woude |
| |
|
Wolven op Velder in de 18e eeuw
In 1739 speelde er zich een opmerkelijk tafereel af op Velder rond Peter Jaspers van de Laer, de pachter van de hoeve op Velder, zijnde een grote wildernisse van bossen. Peter hield twee grote en seer sware honden zijnde een soort van buldoggen. Deze honden waren blijkbaar so quaadaardig dat ze elke andere hond die op Velder kwam doodbeten. In de laatste week van oktober, bij het krieken van de dag, had Peter beide honden bij zich en was hij de wildernisse ingegaan om naar de paarden en de runderen te kijken. Op dat moment zag hij op Velder twee oude wolven lopen. Hij stuurde beide buldoggen op de wolven af en deze vielen de wolven aan. Ze vochten enige tijd met elkaar, waarop een van de twee wolven vluchtte. Beide honden vielen vervolgens de overgebleven wolf aan waarbij ze deze wolf doodbeten.
Niet alleen op Velder, maar ook op Heerenbeek, waren wolven aanwezig. Laurens Alberts van Collenborgh, familie van de pachter van Heerenbeek, ving op 9 mei 1751 drie jonge wolven op de aan Velder en Heerenbeek grenzende gemeijnt Veerding/Veerdonk. Op andere plekken binnen de heerlijkheid waren eveneens wolven. Zo schoot in 1752 een van de jachtopzieners in het Boxtelse Luissel een jonge wolf. Hetzelfde gold voor Oirschot waar Jan Peters Zigismund, jachtopziener, op 10 augustus 1753 een wolf schoot. Francis Janssen Neutkens en Hendrik Jan Dieliszoon van Woensel vingen op 23 en 24 juli 1754 zes jonge wolven op Heerenbeek. Later ving dezelfde Francis Janssen Neutkens met enkele anderen (op 6 augustus 1756) twee halfwas wolven, ook op de hoeve Heerenbeek. Adriaen Lamberts van der Heyden ving met anderen op 26 juni 1763 vier wolven in de aan Heerenbeek grenzende Mortelen.
Ook in Liempde bleven wolven actief en werden er regelmatig wolvenjachten georganiseerd. Op 18 juli 1777 schoot de Boxtelse jagtbewaarder Willem Snoek samen met Dielis Smits uit Stratum tijdens een wolvenjacht in Liempde een half volwassen teef dood op Velder. Op het eind van de 18e eeuw werden in Oisterwijk nog wolven gedood. Ook op de uitgestrekte woeste gronden in Boxtel en omgeving kwamen destijds nog wolven voor. Wie een wolf schoot kreeg een premie van de borgemeesters. In de 18e eeuw loofde zelfs de heer van Boxtel premies uit voor wolven die elders werden geschoten. Jaarlijks werden dode exemplaren aan de borgemeesters getoond. Wellicht had dit te maken met de grootschalige ontbossing elders in de Meierij, waardoor vooral het zwaar beboste Velder grote aantrekkingskracht bleef uitoefenen op wolven uit de (verre) omgeving.
Ger van den Oetelaar |
| |
|
Toponiem verklaard
.Raboutenakker
1. Rabout, afgeleide van persoonsnaam Radbouw, (genaamd naar H. Rabodus: dappere raadgever.)
2. Rabout heeft de betekenis van schelm, boef, bedelaar en landloper, losbandig persoon. Vergelijk het Franse woord ribauderin of oud Nederlands rabauwerie: uitspattingen begaan, zich onbehoorlijk gedragen. Was deze akker ooit eigendom van een schelm, een minder gunstig bekend staand persoon?
Uit: Liempdse contreien in naam door de eeuwen heen, door Frits Beelen 2002; pag. 329. Het boek is te koop voor € 10,00 in de Erfgoedkamer. Elke woensdagmiddag open van 14:00 tot 16:00 uur of op afspraak via info@kekliemt.nl. |
| |
|
Zoekplaatje - Waar is dit te te vinden?
In deze vakantiemaand de introductie van een nieuwe rubriek 'zoekplaatje.' In het vervolg zullen we regelmatig in onze Nieuwsbrief een foto publiceren met de zoekvraag: Waar is deze gemaakt?
Deze maand de eerste. Onlangs zagen we bij een van onze rondjes Liemt deze zogeheten sluitsteen die destijds boven een zij-ingang is geplaatst. Deze ingang doet al heel lang geen dienst meer en is al heel lang dichtgemetseld.
Weet jij waar? Wie de juiste oplossing voor 10 september naar ons instuurt via info@kekliemt.nl verrassen we met een ansichtenboekje dat we als Kèk Liemt in 2013 hebben uitgegeven met als titel: 'Liempde in oude ansichten en foto's.' Bij meerdere goede inzendingen wordt er openbaar geloot op woensdagmiddag 13 september in de Erfgoedkamer om 14:15 uur. De uitslag wordt vervolgens vermeld in de Nieuwsbrief van 15 september a.s. Kortom waag 'n gokje. Niet geschoten, altijd mis.
|
| |
|
Boeken te koop
Voor € 1,00 kunt u de gelukkige eigenaar worden van één van de volgende boeken:
1. Tweestrijd door James Patterson
2. De slachter door Ridley Pearson
3. Nachtschade door Karin Slaughter
4. Het geheim door Anna Enquist
5. Achter gesloten deuren door Jonh Grisham
6. Monddood door Jeffery Deaver
7. Wereldmeiden door Sarah Fain
8. Een hart van prikkeldraad door Peter Robinson
9. De as van mijn moeder door Frank McCourt
10. Opzij! door Cathy Kelly
De boeken kunnen op woensdagmiddag tussen 14:00 en 16:00 uur tegen contante betaling worden opgehaald op de erfgoedkamer van het voormalige raadhuis van Liempde - zijingang Keefheuvel 1. We zien jullie graag en de koffie wordt vers gezet.
PS De opbrengst van de boekenverkoop wordt gereserveerd als bijdrage in de kosten voor het jubileum van Kèk Liemt in 2024 wanneer het 50 jarig bestaan wordt gevierd.
Els Vissers |
| |
|
Verloren en vergeten Liempdse gronden
Het jaar 1995 zit bij de meeste Liempdenaren goed in het geheugen. Per 1 januari 1996 werden de gemeenten Boxtel en Liempde één. Dat een stukje van de Liempdse Sort (inclusief familie Piet van Kempen) vanaf dat moment tot de gemeente Sint-Oedenrode ging behoren, dat weten een aantal betrokkenen ook nog wel. Wat de meesten niet weten is dat Sint-Oedenrode veel meer Liempdse gronden toegewezen kreeg. Door de het afsnijden (door Waterschap de Dommel) van een aantal Dommelarmen in de 19e eeuw zijn Liempdse gebieden naar de overkant van de Dommel 'verhuisd'. Op de foto van Bert Vervoort staat een van de mooiste Liempdse Dommelmeanders, nu in handen van Brabants Landschap.
Het grasland, het prachtige viswater, talrijke (water)vogels en bijzondere planten maken dit plekje tot één van de mooiste aan de Dommel. Tot in de negentiende eeuw was er van een afgesloten Dommelarm geen sprake. Destijds liep de gemeentegrens tussen de zelfstandige gemeente Liempde en Olland dwars door het stromende Dommelwater. Omdat diezelfde grens intact bleef bij het afsluiten van de Dommelarm kwam een deel van Liempde zowel gemeentelijk als kadastraal binnen het grondgebied van Olland te liggen. Dit Liempdse stukje staat bekend als Pietjes Dommel, naar Pietje Heesakkers, de boer die indertijd eigenaar was van het omliggende land. Lange tijd benutten vele Ollanders het heldere water om er te zwemmen. Nu is het viswater (‘De Bergen’).
Liempde heeft veel grondgebied ingeleverd aan Sint-Oedenrode en maar één klein stukje (perceel H 552, De Maai) van bijna een halve hectare van Sint-Oedenrode verkregen.
Ger van den Oetelaar |
| |
|
