Kèk Efkes - jaargang 4 nummer 16 - 15 juli 2022

Van de Voorzitter

Actueel/Zomeractiviteiten

• Fietstocht: "HEEREN VAN BOXTEL EN LIEMPDE"  komende zondag 17 juli a.s. door Arnold van den Broek en Harrie Raaimakers (Gastvrij Liempde) - vertrek 10:00 uur vanaf D'n Liempdsen Herd
• Fiets-/wandelexcursie De Rouw Bommel en film Den Groote Waterloop op woensdag 27 juli door Arnold van den Broek en Theo Bressers - vertrek 19:00 uur vanaf D'n Liempden Herd;
• Zomeravondwandeling 15 augustus richting boomgaard Jan Zandbergen (Kees Quinten en Jan Zandbergen) - nadere info volgt;
• Wandeling De Scheeken 21 augustus door ons lid Peter Bressers (Gastvrij Liempde) 

Uit de school geklapt

De ouder in de verleden tijd.

Vele jaren geleden, in de jaren ‘70, was er nog een andere manier van begin van de lagere school. De leerlingen speelden voor schooltijd op de speelplaats; de ouders zetten hun kinderen af aan de schoolpoort of de kinderen kwamen zelf naar school. Binnen de bebouwde kom was te voet naar school, daarbuiten mocht je met de fiets. En dat is nu wel anders zoals het Brabants Dagblad onlangs kopte. 

Het schoolhoofd belde met een grote handbel en de leerlingen gingen in de rij staan, klas bij klas. Als hij voor de tweede keer belde moest het stil zijn. De leerlingen gingen stil met de leerkracht naar binnen, trokken op de gang hun sloffen aan en gingen geruisloos naar de klas. Daar begon de leerkracht met een gebedje (Wees Gegroet of Onze Vader) en de lessen begonnen stil.

Alles ging op de dag die ik herinner zoals beschreven. Echter na de tweede bel stond een groepje van 3 meisjes nog te kwebbelen. Ik liep naar het groepje en gaf een van de meisjes een duwtje. Zij viel, stond weer op en stond stil in de rij.

Achteraf bleek dat zij een gaatje in haar spijkerbroek was gevallen. (het was een praatziek meisje, met een moeder die niet op haar mondje gevallen was.)

Na schooltijd brachten we de kinderen naar de straat om ze daar uit te zwaaien. Nog maar net terug in de klas zag ik moeder de oprit van de school oplopen; niet te zacht. Ik ben maar vast achter mijn bureau gaan staan om te kijken wat er te gebeuren stond. Moeder stoof bij mij de klas in en vroeg mij of ik de volgende niet meer boos op haar dochter wilde zijn; ze had er spijt van.

 Wim van Erp, oud hoofd der school. 

Jubileumboek Brabants Heem

Tradities in Brabant

Jubileumboek 75 jaar Brabants Heem 
Een bijzondere inkijk in de vele tradities die Noord-Brabant kent. Door de medewerking van
de aangesloten heemkundekringen en erfgoedverenigingen is het boek “Tradities in
Brabant” een waardevol, rijk geïllustreerd boek geworden, dat past bij de viering van het 75-
jarig bestaan van Brabants Heem op 20 oktober a.s.. Dan wordt het boek officieel ten doop
gehouden. 

De winkelprijs voor het boek is 25 euro. Stichting Brabants Heem is met de uitgever
overeengekomen dat leden van heemkundekringen en erfgoedverenigingeneen korting van
5 euro krijgen als ze voorafkopen. Het boek kost dan 20 euro. Voorverkoop is mogelijk tot
en met 31 augustus 2022. Hoe gaat de verkoop in z'n werk?

Samenstelling
Aan het boek hebben honderdtien heemkundekringen/erfgoedorganisaties meegewerkt.
Vele plaatselijke tradities zijn aangereikt en opgenomen in het boek. De samenstellers
hebben die aangevuld met nog meer bestaande tradities die van generatie op generatie
worden doorgegeven.Tegenwoordig spreken we van immaterieel erfgoed.

Kèk Liemt heeft heeft de historie van het geboorteklokje ingediend. 

Het boek wordt 240 pagina dik, kleurig en rijk geïllustreerd. Samenstelling en eindredactie
zijn gedaan door Ineke Strouken, Tjeu van Ras en Kees van Kempen, allen bestuurslid van
Brabants Heem.
Het ontwerp is van Peter van Gerwen uit Zeeland.Het boek wordt uitgegeven door Positon
Uitgeverij Heeze.

Kortingsactie
Speciaal voor heemkundekringen en leden van heemkundekringen geldt is er een
voorverkoop-korting van 5 euro.
Voorverkoop
Wil je dit unieke jubileumboek met korting aanschaffen? Stuur dan een mailtje naar info@kekliemt.nl onder vermelding van 'jubileumboek 75 jaar Brabants Heem' en gelijke betaling van het verschuldigde bedrag - zie onder het vetgedrukte 'kader.' Kèk Liemt verzamelt alle bestellingen en betaalt de boeken aan de uitgever. De uitgever zorgt dat de bestelde boeken zo snel mogelijk na 20 oktober worden
afgeleverd bij Kèk Liemt, waarna wij in de Nieuwsbrief van 15 oktober a.s. aangeven hoe het boek bij u komt. 

Liempdse klompenmakersfamilies - Traa

Klompenmakersfamilie Traa

De klompenfabriek van de Willem Traa (1867 – 1949) X Elisabeth Verhoeven stond oorspronkelijk (eind 19e eeuw) bij hoeve Wilgenbroek in Boxtel Oost.  Zijn zoon Janus Traa (1899-1978) trouwde in 1928 met een Liempdse boerendochter Johanna van Abeelen (1898-1965) en zij begonnen een klompenmakerij aan de Kapelstraat 12 in Liempde. De Klompenmakerij in Boxtel werd voortgezet door zijn broer Harrie (*1908) tot midden jaren 50 van de vorige eeuw. Na het stopzetten van die klompenmakerij, ging Harrie aan het werk bij zijn broer Janus in Liempde

Janus en zijn vrouw kregen twee kinderen, Wim en Mientje. Janus werd echter al in 1933 weduwnaar, waarna hij hertrouwde met Jana Essens (1891-1982) die al een zoon, Willie, had. Het Liempdse bedrijf werd steeds verder uitgebouwd en verkaste in 1955 naar de overkant van de Kapelstraat op nr. 9. In de zestiger jaren werd het bedrijf overgenomen door zoon Wim met zijn gezin. Zus Mien trouwde met Janus van de Laar, een klompenmaker uit Sint-Oedenrode en ging uit de Liempdse fabriek. Halfbroer Willie bleef werken bij Wim in de fabriek.

Net voor de 2e Wereldoorlog schafte Janus al een aantal klompenmachines aan van de firma Philips in Puurs (Belgie) en daarmee werd de klompenmakerij een klompenfabriek. In de jaren 80 werd er flink uitgebouwd en werden machines gemoderniseerd en kwam ook Ad, de zoon van Wim en 4e generatie klompenmaker, meewerken in de fabriek.

Rond die tijd kwam het toerisme als afzetmarkt opzetten en begon klompenfabriek Traa met het produceren van veel draagklompen en kleinere souvenirklompjes voor deze markt. Aan het begin van de 21e eeuw begon ook de produktie van klompen in de lage lonen landen, zoals China en India, op te komen. Dat bracht een behoorlijk concurrentie met zich mee. Luuk, de zoon van Ad, opperde rond 2015 het plan om een deel van de produktie over te plaatsen naar China. In het Chinese Ningbo werd een fabriek gevonden die de Liempdse klompjes perfect kon produceren tegen een fractie van de Nederlandse kostprijs. Sinds die tijd is dochteronderneming Traa Souvenirs actief op de souvenirmarkt  en is Luuk, als 5e generatie klompenmaker, firmant geworden in het bedrijf van zijn ouders Corine en Ad.

Ger van den Oetelaar

Meer toponiemen in Liempde. Deel 5.

Hieronder een vijfde gedeelte van de lijst van Wim Veekens betreffende extra Liempdse toponiemen (aanvulling op het boek van Frits Beelen):

DRAAIBOOM De Ronde Dreef vande Draeijboom tot aan Schatsbrug (Velder), 1789, A, R214 f215;­

DREEF, RONDEDe Ronde Dreef vande Draeijboom tot aan Schatsbrug (Velder), 1789, D, R214 f215;­ Zie: Schatskuilbrug.

DRIESEEGD Lyemde, (land) die drieseechde op beecklaeck ecker, 1487, BP R1256 f57v;

DUIVENTOREN Hoeve lants met een duyvetoorn aende maeystraet Liemde, Casteren, aan de Dommel, 1683, BP R1676 f230;

EGBERTSEKAMPGroes en houtwasch: de Bordelen, Casteren, aan den Egbertsen Camp en Turfcamp en het steegsken in de Schutstraat, 1723, A,  BP R1715 f452;

EGELSBEEMD Twee buenderen beemts geh. den egels bemt, 1629, Leenh. v. Brab. 1126 f68;

EGELSGRAAF (Beemd) die egelsgrave, 1421, BP R1192 f140v;  Liemde, ad locum dictum egelsgrave, quodam fossato interjacente die egelsgrave vocato [est], 1425, BP R1195 f199; bempt geh. den belokenen bempt onder liemd, aen die Dommel, [tot] Art Jans oft den eghelsgraeff, 1546, R63 f76; (weiland) Egelsgrave, 1688, B, 2 dagmaten, Leenh. v. Brab. 1115 f270; (weiland) Egelsgrave, 1731, B, 2 dagmaten, Leenh. v. Brab. 1117 f119v; “Sterfman van desen leen blijft te boek staen Jasper de Visser.”

EIKSKE, GEBRAND Liemde, ad locum dictum aen dat gebornt eycsken, 1421, BP R1192 f141;

ESCHVELD Liemde, Casteren, weyvelt het Eysch velt in de molenstraet, 1683, BP R1676 f229;

FLIPBEEMD Stuck bempts geh. vlybbempt onder liemd by die breebempt, aen die Dommel, [tot] den gemeynen bemd,  1546, R63 f76; perceel teulland gent. In de Beek, aan Jan van Mierlo, [tot] de Steenweg [en] de Flipbeempt, 1753, R146 f202; perceel groes gen: Vugtmans Veltie gelegen onder Heselaar, aan de Flipbeemd en den Dommel, 1754, R146 f303v; perceel groesland onder Koestraat gen. de Flipbeemd gelegen onder Hezelaar, 1816, B, 2l, NA 543 nr.74; Vugtmans veldje, aan Flipbeemd, van de Dommel tot Marcelus beemd, 1816, NA 543 nr.74; de Flipbeemd, 1890, B, NA doosnr. 486;

FREISENBOCHT Acker gent. freisenbogt, 1705, R138 f38v;

GAT, LAAG Perceel wei- of hooiland ter streek “Hulzer”, gen. “het Laag Gat”, 1881, E 14, 48a90ca, NA Rosmalen 2586 nr.131; Zie ook: Laarakkerse wei.

GEEFKENSOEVER Helft van hooijbeempt gen. Geefkens Oever die Dommelrondsomme, gesplitst ende verdeijlt in het Leen off geseeth te Casteren, 1756, O, HAS 129;­Helft in een hoybeempt gent. geefkens Oever (smalleen), 1785, O, HAS 109 (los blad);­ Lijste der Leengoederen releverende aan den Leenhove van Boxtel. Brabands Register. Waarschijnlijk Kasteren onder Liempde.

GEERSENAKKER Munsel en Onrode. Handerick Jansen van Roij gelt jaerlix met sijn broeder ende suster uijt de geerse acker tot casteren 2 lopen rogge, 1684, D, E152 f12; Munsel en Onrooij: Wouter Van den Heuvel uijt zijnen Geerssen akker tot Casteren, 1773, D, E231 f10; Francis Van de Mosselaer uit zijn Land gent. den Geerssen akker, 1786, D, E244 f9‑9v; Francis van de Mosselaar uit land gent. den Geerssenakker, 1791, D, E249a f10; den geersenacker, 1792, D, E249b f10; Munsel en Onrooy: Franciscus van den Mosselaar uijt land gen. den Geerssen akker tot Casteren, 1798, D, H9;­ Onrooy. Jan den Ouden, uit het land gent. den Geersen acker tot Kasteren, 1799, D, E249h f15v;­ Vgl. Beelen, Liempde E 160 (1694): "Gelde jarlijc uyt den Geersenacker tot Casteren." De Geer(t)senakker valt onder Liempde, sectie A nr. 259: VM 1980.

GEERSTREEP Liemde, Casteren, (land) die gheerstrepe, 1449, BP R1220 f173; Dit stuk land wordt verkocht door Peter Jan Peters aan de heer Ludolph vanden Water.

GEMEEN BROEK Stuck hooijlants gelegen binnen de heerlyckheyt Lyempde genpt. de Corenput alias het Cleynder Lyempsvelt, tusschen erve het Gemeyn broeck aen beyde syden, 1657, ORAL 25 f192v;

GEMEEN IJNDE  Casteren, ante locum dictum die gemeyn ijnde, 1390, BP R1178 f287v;in parrochia de  bucstel in loco dicto casteren, (land voor) die gemeyn ijnde, 1402, A, BP R1183 f60v;­ (stukje land voor een plaats geh.) die gemeyn ynde in parrochia de bucstel in loco dicto Casteren, 1444, A, BP R1214 f124;­

GEMEEN SPEETJE De speeten aent' gemeene speetjen, 1683, A, BP R1676 f224;­ tgemeene Speetjen met een nieuw beplanten dijck met eijckeboomen, 1683, A, BP R1676 f227;­  "Beplanten dijck met eijckeboomen" is later de Lussendreef geheten. Liemde, Casteren, den turfcamp, 1683, BP R1676 f230; Casteren, (weiland) de Strepen aan den Turfcamp en aan het gemeen Speetjen, 1723, BP R1715 f452;

GEMENE AKKERS Ex quodam prato , sito in parochia de bucstel, in tribunali de clyemde, ad locum dictum casteren, tendente a dommella ad communes agros (gemene akkers), 1531, A, BP R1314 f81;

GEMENE BEEMD Die gemeyn beemt in parochia de bucstel in loco dicto casteren, [tussen] die dommel [en] water: dat waterschap, 1402, A, BP R1183 f60v;­ Liemde, Casteren, den gemeynen beempt, 1426, BP R1197 f156; die gemeynen beemt (in Boxtel) ad locum dictum Casteren, 1444, A, BP R1214 f124;stuck bempts geh. vlybbempt onder liemd by die breebempt, aen die Dommel, [tot] den gemeynen bemd,  1546, R63 f76;

GEMENE BEEMDEN Casteren, die gemeyn beemde  (aan de Dommel, strekkend tot het water: dat waterschap), 1390, BP R1178 f287v; Casteren, die ghemeyne beemden [aan] die dommel [tot] het water: dat waterscap, 1410, BP R1187 f188; petia prati [in parrochia de bucstel, in iurisdictione de lyemde] sita in loco dicto die hoybeempde, tendent. a communibus pratis ad locum dictum den moelenbosch, 1459, BP R1229 f120v; ‘(a) communibus pratis (ad) = (van) de gemene beemden (tot).

GEMENE MOLENWEG Groter Lyemde, (hoeve aan) den gemeynen molenwech, 1478, BP R1247 f287;

GEMONDS VELD Perceel groes gent. de Prins buunder off het gemonds Velt, [tot] den armen van Liempde, 1754, ½ dagmaat, R146 f303v;

GESCHILD STUKJE Parochia de bucstel in loco dicto casteren, pecia terre: dat gescilde stucsken [naast] den langen beemt, 1402, A, BP R1183 f60v;­ (stukje land geh.) dat gescilde stuxken in Boxtel t.pl. geh. Casteren, 1444, A, BP 1214 f124;­

­GIEL CLESVELD Perceel groes tot Liempde gent. Giel Clesvelt in Teunishoff, 1753, R146 f194v;

GOED TE VELDE Groter lyemde, (het  goed) te Velde, 1381, BP R1176 f194v;

GOOSSENBUNDER Lyemde aen goeswynsbuenre, 1413, BP R1188 f102; hoeyvelt gelegen binnen deser heerlyckheyt gent. het cleynder Liempts velt, streckende met beyde eynden op de gemeynte van Oyendonck ende Goossenbunder, 1649, ORAL 24 f78;

GRIENDAKKER [Liempde], Casteren, die griemacker [grientacker?], 1355, BP R1800 f43; Vonnisboek der opwinningen. (Liempde), casteren, aenden gryentacker, 1389, BP R1178 f114v; Casteren, (land) die grientacker, 1402, BP R1183 f60v;

GROENEWEG In parrochia de bucstel ad locum dictum casteren petia terre: dat rodelant aan den gruenewech, 1389, A, BP R1178 f114;­

GROENEWOUD Huizinge, stal, schuur en erf gen. Groenewoud, staande en gelegen te Liempde onder Kasteren, 1848, A 89, 3r75e, NA 595 nr.102;

HA(A)MSVOORT (Weiland) geh. die haemsvoirt (in het gerecht van Liempde), 1423, BP R1193 f379;

HAASPAD Zie: HAZENPAD

HALVE BOOMGAARD Perceel teulland gent. halve bogaard off Land in Daal gelegen onder Heselaar, [tot] de gemeene Straat, 1754, 42½r, R146 f304v;

HALVE DAGMAAT IN SMAALDER Perceel groes gent. halff dagmaat In ’t Smaalder en het Veltie In ’t Smaalder, aan den Dommel, 1754, 1 dagmaat, R146 f303;

HALVE WEI AAN DE STOKSKENS Perceel groes gen: halve Weij aan de Stokskens off Weij In de Hamse Straat, [tot] de gemijne Straat, 1754, ½ dagmaat, R146 f303v;

HAMSESTRAAT Perceel groes gen: halve Weij aan de Stokskens off Weij In de Hamse Straat, [tot] de gemijne Straat, 1754, R146 f303v; perceel weiland gen. de Stokskens gelegen in de Hamsche straat, 1865, C 100, 59r80e, NA doosnr. 460 nr.69;

HAVERLANDPar. Bucstel in loco dicto Casteren, pecia terre dicta dat haverlant, aen den breden beemt, 1402, BP R1183 f60v;­(stukje land) geh. dat Haverlant in parochie Boxtel t.pl.geh. Casteren, 1444, BP R1214 f124;­ ex agro terre dicto dat haverlan, tendente ab hereditate stephani vanden leemputten ad hereditatem gerardi art neckerssen, 1511, BP R1280 f250;

HAZELPAD In de Heselaer 6 lopens. gent. het Haselpat, 1755, B, Leenh. v. Brab. 1128;

HAZENPAD Twee stucken aende n Haespat, 1691, B, 4l40½r, Leenh. v. Brab. 1115 f10v; perceel teulland gent. den Hase Pat gelegen onder Heselaar, [tot] de gemeene Straat, 1754, 1l16r, R146 f304v;

HEERBEEK Heerbeeck in Velder, 1560, D, ARA Brussel, Rekenkr. 19234 f9;­ Heerlijkheid Boxtel. In 't Blakkedel naest Heerbeek; daerbenevens naest de Schatskuijl, 1789, D, R214 f281;

HEERBEEKSEDREEF De Tetterpat en de Heerbeekse dreef, 1781, D, R213 f227;­

HEERDONK, KLEINEBeempt geh. die cleyn herdonck, aen arff. Ruefkens en Jans zoenen Jans [en] Appelmans wilner, [tot] Deric Wekers, streckende aen vellaer, 1429, E, ARA 1e Afd. Aanw. 1879 A XX.2;­ Vgl. Kleine Hooidonk. Toch Kleinderliempde-Boxtel?

HE(E)RS(S)ENAKKER (In het gerecht van Liempde de helft van een) acker geh. die heerschen ecker, 1423, BP R1193 f256v;

HEESTERSTREPEN Casteren, aande hoogstraet, de hout ofte heesterstreepen, 1683, BP R1676 f224;

HEIDE, BREDE Bouwhoeve te Liempde etc. t.pl. gen. Breede Heide, 1892, D 629, NA doosnr. 488 nr.129; Ook sectie D nr. 628, 591 t.e.m. 595, en 746.

HEILIG HUISKE Perceel heijveld gent. portie in ’t Veltie aan ’t Hijlig huijske, gelegen tot Casteren onder Liempde, tussen de weduwe Hendrik Schellen en Jenneke van de Loo, van Lucas Vorstenbosch tot de gemeene straat, 1756, R147 f86v;

HEILIGE GEESTAKKER Lyemde, Casteren (land) sheiligengeest ecker, 1449, BP R1220 f173; Afkomstig van de Tafel van de H.-Geest in Bucstel.

HEIVELD, VOORSTE Liemde, tvorst heyvelt int dienstvelt, 1429, BP R1199 f328;

HE(E)RS(S)ENWEG Perceel teulland gent. Andre Herssenweg, [tot] de gemeene Straat, 1754, 44r, R146 f303; perceel teulland gent. agter Dielis Rutte, [tot] den Hersenweg, 1754, 2l, R146 f303;

’s-HERENBOS [Liempde], sheerebosch, 1659, BP R1590 f93;

‘s-HERENBUNDERHoijvelt in sheeren buender in Velder, 1472, D, R55 f130v;­

HEUFKE Perceel groes gent. het Heuffke aan Loo Eijnd, rontsomme de gemeenten, 1754, 1l30½r, R146 f303v;

HEUVEL Lyemde, aenden hovel, aen die vlassprenghe, 1439, BP R1209 f63;

HEUVELSTRAAT Acker onder liemd geh. dat laerschot by die Hovelstraet, 1546, R63 f75v; perceel teulland gent. de Veldakker off heuvel Straat gelegen onder de Coestraat, 1754, 1l10¾r, R146 f304v;

HEZELAARSE AKKER Twee percelen bouwland gent. Sepenberg, gelegen in den Hezelaarsche akker, 1865, B424-425, 48r30e, NA doosnr. 460 nr.69;

HEZELAARSE DOREN Liempde, aen de Hezelaersche dooren, 1602, BP R1473 f74;

HEZENRO(O)T Groter Liemde, (land) hezenroet, 1394, BP R1180 f252; Groet lyemde, (land) dat hezerot, 1397, BP R1180 f699;

HODONK In parochia de bucstel in loco dicto lyemde , pecia terre dicta die hodonc, 1387, BP R1177 f374; beemdt gelegen tot groeter lyemdt geh. die hoodonck, 1502, R57 f97; beempt, weyde ende heye geh. hodonck, gelegen in die pchie van boxtel in die jurisdictie van lyemd bij veller, aen erff[enisse] des heeren van boxtel, 1511, R59 f109;hooij in Hodonck, 1729, F, F3 f65;­ Lennisheuvel. Hooij in hodonk, 1747, F, F4 f146v;­ Lennisheuvel. Parceel weijde gent. hooij in Hodoncq halff, geleegen binnen de Heerlijkheid Liempde onder den Hertgang van Vrillikhooven, ten quohiere deezer Baronnie van Boxtel bekend staende onder Lennisheuvel, 1787, F, R196 f186v; de helft in hooij in hodoncq halff, 1804, F, F8 f118v; Lennisheuvel. De helft in hooij in hodoncq halff, 1809, F, F8 f117v;­ Lennisheuvel. Perceel teulland te Lennisheuvel met de naam van Hooij in de Hoodoncq, 1809, F, R109 nr.37; perceel teulland te Lennisheuvel gent. Hooij in de Hoodonk, 1809, F, OAA C9 47;

HOEFAKKER Domum, aream, horreum et ortum ac medietatem agri terre dicti  den hoefacker, in parrochia de bucstel, in iurisdictione de lyemde, ad locum dictum casteren, inter hereditatem henrici, filii dicti quondam (wijlen) jacobi cuper et inter hereditatem petri crabben,1463, A, BP R1232 f295; Vgl. Hoefbeemd.­

HOEFBEEMD Lyemde, Casteren, die hovebeempt, (aan) die dommel, 1423, BP R1194 f47v; Liemde, die hoeve beempt, (aan) de dommel, 1426, BP R1197 f156;­ medietatem prati dicti den hoefbeempt, inter hereditatem petri crabben et inter dommellam ibidem currentem, 1463, A, BP R1232 f295;  Deze beemd “rijdt’ jaarlijks. Vgl. Hoevenbeemd en Hoefakker.

Het HOEFKE Liempde, herberg het Hoefken, 1694, R218 (21 aug.); Hier wordt ook Het Houten Wambuis genoemd.

HOEKJE, KLEIN Teulland gent. Mauritsland en Lillenland aan het Clijn Hoekske gelegen onder Loo Eijnd, [tot] de gemeene Straat,  1754, 3l42r, R146 f305;

HOENBERG Lyemde, in loco dicto hoenberch, 1388, BP R1178 f49bis; Waarschijnlijk te interpreteren als Hogenberg. Zie volgend trefwoord.

HOENBERGSHOF Stuck lans Hoenberchs hoff in die dincbancke van Lyemde, 1472/73, R55 f129;­

HOESSENAKKER [Liempde], Casteren, (streep land) shoessenacker, 1477, BP R1246 f255;weiveld bij shoessenacker in Casteren, par. Bucstel, 1477, A, BP R1246 f255;­Misschien toch Kasteren onder Boxtel?

HOEVE OP HET WATER Lyemde, die hoeve opt water, 1472, BP R1242 f16v; Andere naam voor tgoet ten acker.

HOEVE, HOGE [Liempde], Casteren, (beemd) die hoege hoeve, 1355, BP R1800 f43; Vonnisboek der opwinningen.

HOEVE, KLEINE [Liempde], Casteren, dir groote hoeve ten acker [ende] die cleyn hoeve, 1480, BP R1249 f227v;

HOEVEN Goederen gen. des Weders Erve, Casteren, t.pl. geh. op die Hoeven, 1444, A, BP R1214 f124;­

HOEVENBEEMD Die Hoeve Beempt, Casteren, 1444, A, BP R1214 f124;­ Van wijlen heer Wellinus de Andwerpia. Vgl. Hoefbeemd.

HOFSTAD In parochia de bucstel  in loco dicto casteren, pecia terre dicta die hostat, 1402, A, BP R1183 f60v;­ (stukje land) geh. die hostat in Boxtel t.pl. geh. Casteren, 1444, A, BP R1214 f124;

HOMBERGENBOS Schaarhout in Hombergenbosch, 1922, O, NA 760 nr.9; Ws. net onder Liempde. Van: Godefridus A.W. van Lanschot, kassier, wonende te ’s Hertogenbosch. Schaarhout aldaar [= in de Geelders] aan de Schutstraat in Hombergs’s bosch, 1925, O, NA 766 nr.1; Ws. Liempde.

HOOGSTRAAT Bucstel ad locum dictum op zavendonc prope casteren a.l. d. hoghestrate, 1387, A, BP R1177 f328v;­erfenisse die weedehaghe ghelegen tot Casteren aen die hoghestrate, 1398/9, A, R53 f29;­par. de bucstel (i.l.d.) Casteren, die hoghestraet, 1443, A, BP R1214 f127;­Casteren, hoeve lants aende Hoochstraet, 1683, A, BP R1676 f224; Allevier ws. Kasteren – Liempde.­

HOOGVELD Het opgaende hout gesmet op t’hoochvelt inde daesdonck, 1634, ORAL 19 f21;

HOOIBEEMD, GROTE Twee hoeven lant tot Casteren, Liemde, tussen de Maijstraet en de Dommel, (strekkende tot) den groote hoybeempt, 1659, BP R1590 f93; Betreft: verkoop aan Pieter Lus.

HOOIBEEMD(EN) (Casteren) petia prati [in parrochia de bucstel, in iurisdictione de lyemde] sita in loco dicto die hoybeempde, inter hereditatem Henrici Bloys et inter hereditatem Huberti vanden Loo, tendent. a communibus pratis ad locum dictum den moelenbosch, 1459, BP R1229 f120v; Zie ook Gemene Beemden.

HOOIDONK, KLEINECleynreliemde, die cleyn hoydonck bij erf: die zijldonc en bij vellair, 1447, D, BP R1217 f282v;­ Vgl. Kleine Heerdonk. Zie ook Hodonk.

HOOLRIJTIn prochia de bucstel in loco dicto casteren, pecia terre: dat Vlaslant [naast] beemd: die hoelrijt, 1402, A, BP R1183 f60v;

HOORDE Lyemde, ad locum dictum aen die hoerde, 1487, BP R1256 f478;

HOORN, GROTE Verpachting der Grote Hoorn onder Boxtel en Kasteren, 1835, D, NA 582;­ Onder Boxtel zal wel Onrooi zijn.

HORNIKSTUK (HURKSTUK) (Liempde), casteren, dat hornocstucke, 1389, BP R1178 f114v;

HOUTEN WAMBUIS Liempde, herberg het houte Wambes, 1694, R218 (21 aug.); Hier wordt ook de herberg Het Hoefke genoemd.

HOUTSTREPEN Casteren, aande Hoogstraet, de hout ofte heesterstreepen, 1683, BP R1676 f224;

HUFFELT (Rogland) dat huffelt, 1394, BP R1175 f150; Het jaartal is niet zeker.

HULSELAAR Ex agro terre, sito in parochia de bucstel in loco dicto inden steenoven, tendente a communi platea ad hereditatem dictam dat hulselaer, 1531, BP R1324 f81;

HULTSE TUIN (Weiland) den Hultschen Tuin, 1885, NA doosnr. 481 nr.108;

HULZEN Parceeltje houtveld gelegen onder den Bergh gen. Hulzen, 1826, E, 16r, NA 553 nr.69; = Hulzer.

HULZERKAMPEN Hulzerkampen, 1870, NA doosnr. 466 nr.3;

IN DE BEEK Perceel teulland gent. In de Beek, aan Jan van Mierlo, [tot] de Steenweg [en] de Flipbeempt, 1753, R146 f202;

JAN DENISSENAKKER Perceel [teulland] gent. Leuk Straat* bij Jan Denisseakker aan Heselaar, [tot] de gemeene Straat, 1754, 3l30½r, R146 f303; *Of is het Lenkstraat/ Lukstraat?

JEUKWEG Liemde, viam dictam den joec wech, 1439, BP R1209 f356v; (weiland) de Jeukweg, 1880, E 598, 45a80ca, NA doosnr. 476;

JONKER TURKSREUT Liempde, teulland Jonker Turks Reut, 1751, Leenhof Oud-Herlaar, 6 f175;

Ger van den Oetelaar

Archeokout 13

De zon zindert aan het zwerk, de stralen striemen over onze stikstofrijke landerijen en geselen ons gecultiveerde groen. Tijd voor vakantie denken we nu. Tijd om te verkassen naar andere verten. Maar na een korte verpozing komen we wel weer terug op het oude nest.

Dat was wel anders zo'n acht à negenduizend jaar geleden. Na veel experimenten met akkerbouw en veeteelt in de vruchtbare halve maan kwam er een stroom van migranten op gang vanuit Anatolië via Macedonië en de Donau-route of via de Middellandse zee met allerlei afslagen naar rechts. Wandelend en varend, langzaam trokken ze het onbekende tegemoet, gemiddeld een kilometer per jaar over land en wat meer over het water. Pleisterend om een boerenbestaan, een functie elders te starten. Vermoedelijk waren het oprukkende voorposten die contact met de achterblijvers hielden en hen aanspoorden verder voor te posten. Was het te vol waar ze vandaan kwamen, werd de opbrengst daar minder, hadden ze ruzie? We weten het niet echt. Maar in ruwweg drie duizend jaar hadden ze zo ongeveer geheel Europa gekoloniseerd.

Hoe ging dat met de toenmalige bewoners, de mesolithische jager-verzamelaars? Het lijkt er op dat de twee groepen naast elkaar bleven bestaan, er zijn geen sporen van vernietiging, maar volgens DNA-onderzoek was er ook geen sprake van vermenging. Door de expansiedrift en de sterkere bevolkingsgroei van de sedentaire nieuwe boerende Anatolische Europeanen werden de jager-verzamelaars wel naar de randen van hun gebied verdreven, daar waar de boeren toch niets konden. Zo bleek het boerenbestaan in wat nu Nederland is te moeilijk voor de eerste migranten (rond 5500 v.Chr.). De vruchtbare löss gronden in Zuid-Limburg konden ze wel bewerken, maar de rest niet omdat ze nog geen ploegen hadden en ook nog geen dieren gebruikten om het land te bewerken. Dus hier bleven de jager-verzamelaars relatief lang de hoofdmoot van bewoning.

De culturele verschillen tussen de jager-verzamelaars en de landbouwers waren heel groot, nog afgezien van de uiterlijke verschillen. De jager-verzamelaars waren donkergetint en blauwogig, de agrariërs waren veel lichter. Dat moest ook wel want ze aten voornamelijk plantaardig en moesten hun vitamine D uit het zonlicht halen. Dat lukt niet zo goed met een donkere huid. De jager-verzamelaars waren vooral carnivoren en kregen door hun vleesconsumptie genoeg vitamine D binnen. Dus was er geen lichte-huid-selectie-druk voor hen, die er wel al zo'n zesduizend jaren en meer was voor de akkerbouwers. Of huidskleur toen belangrijk gevonden werd, dat weten we niet. Maar men had nauwelijks contact, dat weten we dan weer wel. Uit mitochondriaal DNA-onderzoek blijkt dat er zo af en toe nakomelingen waren van akkermannen en jagervrouwen, maar niet van jagermannen en akkervrouwen. Of dat duidt op een hierarchische verhouding met bovenliggende boeren is niet duidelijk, er zijn uit die tijd maar bar weinig "metoo" berichten overgebleven.

Andere culturele verschillen waren zeker zo relevant. Het sedentaire agrarische bestaan zorgde voor een enorme bevolkingsaanwas, voor een andere rol voor bezit, grotere machtsverschillen en een ontkoppeling van het ecologische evenwicht. Waar de mesolithische mens min of meer in harmonie met de natuur leefde, en dat vanwege het jagen en verzamelen ook moest en kon, waren de agrariers constant bezig de natuur aan hun wensen aan te passen. Dat ging niet alleen om de landschappen, maar vooral ook om plant en dier. Je zou de scheiding tussen mesolithicum en neolithicum daarom wel kunnen characteriseren als de tijd waarin domesticatie een grote rol ging spelen. Eerst werden de planten die voor voeding moesten zorgen gedomesticeerd (granen veredelen zodat ze hun zaden vasthouden), later ook dieren om melk en wol te leveren en in een later stadium als werkkracht. Bossen werden gekapt, beeklopen omgeleid om beter te vissen en irrigatiewerken op te zetten. De mens beheerde de natuur van toen af aan. Bovendien werd de bewoning vaster en grootschaliger, hoewel daarover de meningen nogal uiteen lopen. (Grootschalige bewoning was er voor die tijd ook wel, maar vermoedelijk louter seizoensgebonden.) Door de extra verplichtingen die samengingen met de landbouw, de regelmaat, de opslag, beveiliging, planning, gezinsgroei, overleg in grotere leefgemeenschappen en wat dies meer zij, zou je zelfs kunnen zeggen dat de mens zichzelf domesticeerde.

Wat was het effect van dit al op ons in onze Liempdse dreven? Uh... ons? Wie zijn wij eigenlijk? Zijn wij de jager-verzamelaars uit het mesolithicum en deels het neolithicum toen de rest van Europa al vrolijk aan het boeren was? Of zijn wij de Anatoliers die hier uiteindelijk (duizend jaar later) toch maar zijn gaan boeren? Ik vrees geen van beide. Maar dat zien we de komende keren wel. Eerst maar es lekker neolithisch de aarde aan ons onderwerpen, een beetje bandkeramiker spelen, of Swifterbanter en Michelsberger. We hebben het bij het Nederlandse neolithicum tenslotte over een periode van ruwweg vier duizend jaar, heen en terug naar het jaar nul dus. Dat is me een lange tijd...

Jaap van der Woude

Liempde aan de Schijndelsedijk met een gemeijnt

Hooge Beekheide.

De Schijndelsedijk (de weg van Boxtel naar Schijndel) die pal aan De Geelders ligt, vormde altijd de noordelijke grens van de voormalige gemeente Liempde én van de kleine Liempdse gemeijnt Hooge Beekheide. Een ‘gemeijnt’ was een stuk grond waar inwoners gemeenschappelijk gebruik van maakten. Hooge Beekheide was bedoeld voor de inwoners van het buurtschap Kasteren en maakte deel uit van de veel grotere Gemeijnt Bodem van Elde. Hooge Beekheide was destijds via de Schutstraat bereikbaar. In 1802 werd de grond eigendom van de gemeente Liempde die deze in 1849 verkocht aan de echtgenote van de al overleden Bernardus Jacobus van Rijckevorsel (1790-1841), de bouwer van Het Klein Duijfhuis aan de huidige Savendonksestraat.

Ger van den Oetelaar

Toponiem verklaard

Ansel of Antsel

1. Sel: weiland dat ondanks treksloten altijd drassig blijft. Sel/zel gaat terug op mnl. sijl/zijl: waterloop of sluis. Ant = A = water. Samenvattend kunnen we spreken over : a. een sluisje in een waterloop, of b. drassig terrein aan waterloop (al of niet met sluisje)
2. Een andere verklaring voor “sel” gaat terug op “sele” of “zele”, verwant aan ons woord “zaal”. Men dacht hierbij aan een beperkt of tijdelijk onderdak, niet echt een vast onderkomen. Men kon dit vinden aan de rand van de dorpen, vaak in drassige, vochtige gebieden waar persoon of dier zich slechts beperkt ophield. Er is dus sprake van een schuurtje, een primitieve stal.
3. Waar wij an lezen, leest Bijers au, dus geen ansel, maar ausel. Hij veronderstelt al deze vormen (-alsen, austerle, alselredone, autelse-) ook als ‘loo’-toponiemen, d.w.z. als aanduiding voor een met opgaand hout begroeid gebied. Nabij dit waterrijke gebied kan op de naastgelegen hogere percelen zeker boombegroeiing aanwezig zijn geweest.

An(t)sel ligt oostelijk van de hoge Hezelaarse Akkers, grenzend aan de Dommel en bij de overgang over de Grote Loop. Het is een vrij laag en drassig gebied (hoogte 7.30-7.70 +NAP), waardoorheen een beekje (de huidige Grote Waterloop) water afvoert naar de Dommel. Vroeger overstroomde praktisch ieder jaar dit gebied. Het is een nog kenmerkend blauwgras-beemd-gebied met hooiland. De aan de zuid- en westzijde grenzende Meulekensweg markeert duidelijk de begrenzing van het Dommeldal met de 1 tot 1.5 meter hoger liggende akkers waarvan enkele zeer duidelijk de bolakkervorm vertonen. Op het snijpunt van genoemde weg en Groote Waterloop moet een watermolen hebben gestaan voor het malen van eikenschors of run.

Uit: Liempdse contreien in naam door de eeuwen heen, door Frits Beelen 2002; pag. 197. Het boek is te koop voor €10,00 in de Erfgoedkamer. Elke woensdagmiddag open van 14:00 tot 16:00 uur of op afspraak via info@kekliemt.nl. 

Historisch verkeersknooppunt in Savendonk

Savendonk.

In de middeleeuwen en ook daarna was het Liempdse buurtschap Kasteren behoorlijk druk, want het lag op de hoofdroute van internationaal vrachtverkeer. Historisch onderzoek laat zien dat de drukte zich destijds vooral voordeed in Savendonk. Boxtel lag destijds binnen de toenmalige verbindingsstructuur op een strategisch interessante locatie omdat de sinds de prehistorie bestaande handelsroute van de Maas naar de Kempen en verder naar het zuiden, hier stuitte op het enorme zuidelijk broekgebied van Het Broek, bestaande uit Mortelen, Scheeken en Velder. Het Broek, tussen het huidige Best en Boxtel, was in een natte periode onbegaanbaar. Feitelijk kon daarom in natte perioden alleen nog de route aan de oostzijde van het Dommeldal, via Savendonk, de Hoogstraat, naar het zuiden gevolgd worden.

Deze was in natte periodes de enige weg waar verkeer – veelal brede hessenwagens en platte hopkarren – van noord naar zuid veilig overheen kon. Niet voor niets werd het begin in Boxtel Maastrichtseweg genoemd. De drukte veroorzaakte ook dat de meeste hoeven op Kasteren aan de Hoogstraat stonden.

In de kapel van Antonius Abt die al vanaf de 14e eeuw er in de buurt stond (en staat), konden handelsreizigers de heilige Antonius aanroepen tegen allerlei ernstige ziektes. Wellicht is de pest, die in 1348 ook in Nederland uitbrak, een reden geweest om op Kasteren de Antoniuskapel te bouwen.

Als illustratie een Hessenwagen zolas die destijds door Kasteren reden.

Ger van den Oetelaar

Beeldbank vraag

Nieuwe beeldbankvraag:

Foto evkl017690 wie kent de namen van deze twee dames? Bij voorbaat dank voor jullie reactie.

Namens Beeldbank Liempde,                                                                                                                

Els Vissers 

Rabo ClubSupport - Kèk Liemt

Ook dit jaar doen wij als Erfgoedvereniging Kèk Liemt mee met Rabobank ClubSupport. Als doel hebben we aangegeven aankoop van materialen voor onze werkgroep in oprichting: 'kleine cultuurhistorische elementen.' Te denken valt hierbij aan het archeologisch monument op de hoek Kerkakkers/Pastoor Dobbeleijnstraat en het Rijksgrafmonument van de familie Mahie (oud bewoners van kasteel Stapelen) op de rk begraafplaats te Liempde. 

Ben je lid van de Rabo-bank en wil je onze vereniging steunen. Kies dan tijdens de stemperiode (5 t/m 27 september a.s.) ook voor Kèk Liemt. Onze doel, zoals hierboven aangegeven, kun je nu al inzien via Rabobank ClubSupport regio Hart van de Meierij en Omstreken en kies dan voor Kèk Liemt (cultuur).