Kèk Efkes - jaargang 4 nummer 15 - 15 juni 2022

Van de Voorzitter

Eindelijk na 2,5 jaar konden op 23 mei j.l.we weer een Algemene (voorjaars)Ledenvergadering houden. Sinds november 2019 waren we niet meer voor een vergadering bij elkaar gekomen en het was weer even wennen. Enkele dagen voor de vergadering had onze penningmeester Erik van der Heijden laten weten dat hij zijn werkzaamheden niet meer kon combineren met het bestuurswerk voor de vereniging. Dat was even schrikken want bestuursfuncties zijn niet erg in trek.

Erik heeft tijdens de vergadering zijn besluit toegelicht en wonder boven wonder stond een van de aanwezigen op om het stokje van Erik over te nemen. Hij werd met algemene stemmen door de leden gekozen als bestuurslid en vervolgens door het bestuur benoemd tot penningmeester. Onze nieuwe penningmeester is Wilbert Steenbakkers. Bij velen bekend als docent van onze cursussen Oud schrift en Genealogie. Wilbert heel hartelijk welkom in het bestuur.

Erik heel dank voor je inzet en veel succes met je bedrijf en alle andere werkzaamheden.

De volgende Algemene Leden(najaars)vergadering zal in november plaatsvinden en dan zijn er wederom bestuursverkiezingen. We zijn op zoek naar een nieuwe voorzitter. Dit i.v.m. het rooster van aftreden. Suggesties voor een kandidaat voorzitter zijn welkom. Inmiddels zijn we ook in gesprek met twee aspirant bestuursleden die we in november zullen presenteren. 

Tijdens de zomermaanden zullen er geen lezingen zijn, wel organiseren we op 27 juli een zomeravondwandeling. Hierover in de volgende Nieuwsbrief meer informatie.

De Erfgoedkamer op de bovenverdieping van het voormalige raadhuis blijft ook tijdens de vakantieperiode geopend. Op woensdagmiddag van 14:00 tot 16:00 uur is er altijd iemand aanwezig en de koffie staat klaar. Jullie zijn van harte welkom.

Ik wens jullie een fijne zonnige zomer toe.

Els Vissers.

Actueel

Op 9 juni jl. waren we present bij de afronding van het project Den Groote Waterloop. Ons lid Theo Bressers onthulde, samen met wethouder Désiré van Laarhoven-van Abeelen, een wat gaat worden zogeheten 'tafelplaquette' met wetenswaardigheden over de vloeiweiden. In het weiland De Kooi, tegenover De Rekkendonken is de werking hiervan symbolisch weergegeven. 

17 juli a.s. houden onze leden Wim Bressers en Arnold van den Broek een fietstocht met als titel "De Heeren van Boxtel en Liempde." Vertrek om 10:00 uur bij bezoekerscentrum D'n Liempdsen Herd. 

27 juli zomeravondwandeling. Zie de Nieuwsbrief van 15 juli a.s. 

Foto Arnold van den Broek: opening vloeiweidenproject als afsluiting van project Mozaiek Dommelvallei - Den Groote Waterloop. 

Wilde zwijnen vroeger in Liempde

Wilde zwijnen vroeger in Liempde

Edelherten en wilde zwijnen waren in de middeleeuwen populair jachtwild en zullen tot het middeleeuws jachttableau op Velder behoord hebben. Of deze soorten ook in De Geelders voorkwamen is niet zeker. Wellicht heeft rond het jaar 1000 de wisent nog in deze regio geleefd. Het jachtrecht was een standsprivilege en behoorde niet in eerste instantie toe aan de grondeigenaren. De grondeigenaren, veelal agrariërs, waren altijd uitgesloten van het jachtrecht. Tot in de twintigste eeuw is hierover een juridische strijd gevoerd. Zo kon het jachtrecht uit naam van de hertog verpacht worden. Dit gebeurde vaak aan de plaatselijke elite. Het jachtrecht voor het grote wild, zoals edelherten en wilde zwijnen, was voorbehouden aan de heren van Boxtel en hun edele gasten. De molenaar van Kasteren had, tegen de zin van de jachtheer, in 1561 een wild zwijn in Kasteren bemachtigd en kreeg daarvoor een boete.  Ook later in 1875 werd nog een wild zwijn geschoten dat zich in De Geelders, in de Marggraff-bossen, ophield. Met elf jagers en 24 drijvers werd het dier tenslotte geschoten door Adrianus Bijsterveld (1833-1885) uit Liempde. Zelfs in 1880 waren nog wilde zwijnen aanwezig. Ook dan wordt een klopjacht georganiseerd.

Op dit moment zijn er (nog) geen wilde zwijnen in Liempde en wellicht is de kans om een zwervende wolf tegen te komen dan zijn prooi het Wild zwijn.

Ger van den Oetelaar. 

Beeldbank vraag

Nieuwe beeldbankvraag:

Foto evkl016184 dit zijn de leerkrachten van de toenmalige meisjesschool, wie kent de namen van de zusters en de juffen? Bij voorbaat dank voor jullie reactie.

Namens Beeldbank Liempde,                                                                                                                

Els Vissers. 

Liempdse klompenmakersfamilies: Van Houtum

Klompenmakersfamilie Van Houtum

De broers Driek (1858 – 1932) en Jan van Houtum (1860 – 1923), zoons van Martinus van Houtum en Ardien van Griensven, begonnen in 1882 met het maken van klompen. Het is zeer waarschijnlijk dat ze voor die tijd al knecht waren bij een andere klompenmaker of dat hun vader klompen maakte als nevenactiviteit. Driek trouwde in 1886 met Clara van Roosmalen (1858 – 1942). De eerste levering van de gebroeders was op 9 oktober van dat jaar: 100 paar voor 26 gulden. Met vier ‘overpaar’, extra voor als er slechtere tussen zaten, zoals al eerder beschreven. Willem (1902 – 1989), de zoon van Driek, begon op zijn 13e direct na de lagere school in de werkplaats van zijn vader aan de toenmalige Koestraat in Liempde.

Toen Driek in 1932 stierf, nam Willem samen met zijn oudste broer Martinus (1888 – 1946) het bedrijf over. In die tijd kwam de machinale fabrikage van klompen al behoorlijk op gang, terwijl ook de economische crisis al goed voelbaar was. In de oorlogsjaren werd het hout bovendien ook bijzonder schaars en daardoor ook erg duur en viel het niet meer mee om met klompen maken de kost te verdienen. Ze hadden veel afnemers, zoals ook blijkt uit het kasboekje dat nog bewaard is gebleven en dat dateert uit 1882 en tot 1942 in detail is bijgehouden.

Willem ging daarom in 1942 voor drie dagen in de week bij de klompenfabriek van de familie Van der Vleuten aan de slag. Hij heeft daar meer dan 40 jaar gewerkt en maakte daar als echte vakman de mallen voor de klompenmachines. In zijn schuurtje bleef hij nog steeds met de hand klompen maken en hij gaf op jaarmarkten en beurzen vaak demonstraties voor een groot publiek.

De meest memorabele was de demonstratie handmatig klompenmaken die hij samen met Wim van Hastenberg en famile Van der Vleuten gaf in de tuin van paleis Soestdijk tijdens Koninginnedag in 1979.

De familie Van Houtum was ook een zeer muzikale. Willem en zijn zonen waren allemaal muzikant, van bas tot accordeon. Daarmee haalden zijn meerdere malen de publiciteit, onder anderen met de foto waarop de hele muzikale familie staat op de stapel bomen bij de klompenfabriek Van der Vleuten.

Op de foto: Willem van Houtum (links) met zijn muzikale zoons poserend voor de bomenvoorraad van de klompenfabriek van Van der Vleuten waar hij lang heeft gewerkt.

Ger van den Oetelaar.

De Laatste Liempdenaartjes

Een activiteit met een indrukwekkend slot.

In het voorjaar van 2020 zat het bestuur van de erfgoedvereniging bij elkaar om de plannen te bespreken voor het jaar 2020. Diverse zaken kwamen aan de orde, maar een activiteit was anders dan andere jaren: Het was 25 jaar geleden dat Boxtel en Liempde samen heringedeeld werden en zodoende werden in ons dorp de laatste Liempdenaartjes (kinderen geboren in 1995) dit jaar 25 jaar; een reden om gevierd te worden.

Mij viel de eer te beurt om daar iets van maken. Hoe begin je? Ik kende niemand van de laatste Liempdenaartjes, maar ik wist dat onder het herindelingsmonument (d'n blok) nabij D'n Liempdsen Herd  een cd zat met de namen van alle laatste Liempdenaartjes. Dan maar eens vragen bij Gerard Schalkx, onze fotograaf en initiator van deze gedenksteen. 

Waarachtig. Hij had materiaal en ook in ons archief op de Erfgoedkamer werd het dossier Laatste Liempdenaartjes gelicht. De namen van alle laatstgeborenen uit 1995 kwamen weer voor het voetlicht. Ook na het lezen van de lijst kende ik maar 1 persoon, die bij ons in de straat woonde. Daar aangeklopt met de vraag of zij “iets” mee wilde organiseren voor dit jubileum. Het bleek dat er al een “app” was, waarop diverse namen van de Laatste Liempdenaartjes stonden.

Zij (Merel) vroeg via de app wie er mee wilde doen en er ontstond een lijst met 5 namen, allen dames die mee wilden doen. Door corona werden activiteiten steeds opgeschoven, maar het was duidelijk dat er een reünie zou komen: in D'n  Liempdsen Herd, met een quiz, uitgestalde foto’s uit het archief van Gerard en Kèk Liemt, kortom een culturele activiteit, maar het moest ook vooral gezellig zijn.

Van de 72 namen op de lijst, stonden er 50 op de app en zijn er 38 gekomen. Diverse keren verplaatst en uitgesteld, maar uiteindelijk gevierd op 21 mei jl. van 14.00 tot 18.00 uur. Waar ik tegen op keek veranderde in een opportunisme, gevoed door de 4 dames en Gerard. De jongelui kwamen van Heinde en Verre, tot zelfs uit Leeuwarden, allemaal bijeengeroepen door de “app” van de dames.

Al om 13.45 waren de eerste deelnemers present in D’n Herd. Zij kregen een enveloppe met consumptiebonnen (door hun zelf betaald) en een nummer, maar mochten de enveloppe niet openen. Rond 14.15 werd de middag geopend en na een welkom stond een quiz (zelf gemaakt met vragen over de eigen groep en uit hun geboortejaar 1995) op het programma. Het nummer in de enveloppe bepaalde de groep waar men bij zat. Na 21 vragen (30 antwoorden) en een dik uur verder werd de quiz afgesloten en de jury aan het werk gezet.

Een deel van de deelnemers ging mee naar buiten om te luisteren naar een verhaal over het gemeentehuis; de plaats waar zij in 1995 zijn ingeschreven. De plaats van de burgemeester, het geboorteklokje, het archief en de raadzaal, thans onze Erfgoedkamer, kwamen aan de orde, naast wat spannende verhalen over de gevangenis en laatste persoon, die er in zat. De anderen konden in D’n Herd rondkijken naar een fotogalerij op diverse borden opgeplakt en andere foto’s op tafel, gemaakt door onze fotograaf toen de jongelui rond de 5 jaar waren, waarbij ieder zelf zijn eigen naam had geschreven. Ook dat was destijds een activiteit van Kèk Liemt. 

Na 3 kwartier werd er gewisseld; waarbij de fotograaf een foto van allen maakte gezien vanaf de herindelingsblok. Rond half 5 maakte de jury de uitslag bekend van de quiz, waarbij bleek dat 2 groepen gelijk waren geëindigd. De shoot-outvraag naar het aantal jongens bij de laatste Liempdenaartjes bracht de winnaar.

Er bleken nootjes e.d. op tafel te staan en rond 17.00 uur waren er 4 snacks per persoon. Er was heel wat na te praten en het bleek te vlug 18.00 uur te zijn. Toen aangekondigd werd dat de “bar” gesloten was en dat men huiswaarts moest, zijn diversen nog via de snackbar naar de “feesttent” op D'n Tip gegaan.

Terugkijkend moet ik zeggen dat het een zeer geslaagde middag was, waarbij een jarige nog in het zonnetje is gezet. Geweldig, het enthousiasme van Alina, Renee, Margot en Merel, maar zeker ook van onze fotograaf Gerard. Het is voor herhaling vatbaar over… jaar

Waar een opmerking, gemaakt tijdens de vergadering van de erfgoedvereniging toe kan leiden: geweldig. Ik weet zeker dat hier nog veel over nagepraat zal worden.

De medeorganisator,

Wim van Erp. 

Foto Kèk Liemt: de winnaars van de kwis Laatste Liempdenaartjes. 

Toponiem verklaard

Antoniusbos (deel 2)

Zeker is dat de gilden zowel hier als elders in Brabant belangrijke elementen vormden binnen de dorpsgemeenschap, als onderlinge broederschap en als meer of minder betrokkenen bij het ceremoniële gebeuren van vieringen en herdenkingen in burgerlijk en kerkelijk verband.

Het jaar 1864 was een rampjaar voor de gilden. Bij de grote dorpsbrand gingen alle zilveren schilden, trom, vaandels, sjerpen, mantels enz. geheel verloren. Het gilde St. Antonius verloor voor 270 gulden waarde aan materialen, St. Catharina voor 200 gulden, St. Barbara voor 220 gulden. Rond 1870 lijken de gilden verdwenen, opgeheven te zijn. Er is dan namelijk sprake van de eigendomsrechten betreffende het perceel E425. In 1824 eiste het Antoniusgilde het eigendom op. In deze periode is de overheid bezig het opstellen van een kadasterregistratie die zal uitmonden in de “Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel”, een vermelding van alle gronden en eigenaars. Het gemeentebestuur wijst alle aanspraken van het gilde af, getuige een raadsverslag d.d. 27 april 1824. Op deze kwestie wordt teruggekomen in 1869, wanneer in de raadsvergadering van 6 november de voorzitter uitspreekt: “… het gevoelen van de Raad wenst te vernemen omtrent het zoogenaamde St. Teunis of Antoniusbosch dat na het ruimen der vermelde boomen als eenen vierkanten tuin in gezegd perceel zou verblijven”, “… men dus volkomen in zijn regt is de grond tot bouw of hofland te laten bewerken en later voor bouwplaatsen te verkoopen”, “… St. Antonius gilde zoodanig in verval is dat het twijfelachtig is of zij nog wel werkelijk bestaat”. De Raad besluit “… dan grond voor de gemeente zelf in gebruik te nemen met primo July eerstkomende, wordende aan St. Antoniusgilde voor zooveel die gilde nog bestaat tot dien dag toegestaan den opstand te ruimen”. (GA 1413: vergunning tot beplanting van het St. Antoniusbosch ingetrokken).

Transcriptie van het Raadsverslag van 27 april 1824 (GA1406) is te vinden in het hieronder vermelde boek op pagina 199-200.

Uit: Liempdse contreien in naam door de eeuwen heen, door Frits Beelen 2002; pag. 197. Het boek is te koop voor €10,00 in de Erfgoedkamer. Elke woensdagmiddag open van 14:00 tot 16:00 uur of op afspraak via info@kekliemt.nl. 

Archeokout 12

Na een kort intermezzo over het uitkuren van nieuwsgier in Boxtel, waar bij het Care-putjes-project verrekte weinig Liempdsen groeven, pakken we de draad weer op. De draad van het verhaal van hier, zoals zich dat onder onze voeten openbaart of zou kunnen openbaren. Echter, uw archeokouter is de draad een beetje kwijt...

Elke maand een draadje maakt een hemdsmouw in een eeuw, mits je die flarden goed aan elkaar breit. Wat is goed, wat is feit en wat is fictie? Ik ben ook maar een arme wiskundige die wat liefhebbert op een voor hem onbekend terrein, zonder gedegen ervaring en opleiding. Eigenlijk is het belachelijk dat ik met zo weinig geestelijke bagage uw aandacht vraag, maar dan ... het is niet voor niks een "kout", een gezellig gesprek, dat helaas nog steeds een monoloog is. Niemand spreekt me tegen of poneert een andere visie. Misschien is er wel niemand die het leest. Een armzalige oplossing is om dan maar mezelf van repliek te dienen, of in elk geval, naar goed wetenschappelijk gebruik, de onzekerheden en kennismarges aan te geven. Ik hoop dat u mijn existentiele crisis een beetje aanvoelt.

Laat mij nog één alinea wijden aan het limbo waarin ik me lijk te bevinden. Als wetenschapper ben ik opgeleid met als fundament de Cartesiaanse methodische twijfel aan alles dat niet van bewijs is voorzien. Maar wat is een bewijs in de archeologie? Feiten lijken op een bewijs, maar de keuze daaruit, de interpretatie daarvan en de malversaties daarin en omheen, naast het gebrek aan overzicht over onbekende feiten zorgen voor een wankele basis. De rest is vooral een cultuurgebonden fantasie. Natuurlijk lees ik van alles en ik zou dat leesvoer moeten kunnen vertrouwen, maar neen. Recentelijk zijn er twee boeken verschenen die alles op losse schroeven zetten. Een boek over de vervalsingen van Tjerk Vermaning en Ad Wouters in vroege steentijdartefacten, alsook een boek dat de "heersende" opvattingen over de neolithische revolutie in een ander daglicht stelt: "Het begin van alles", geschreven door een antropoloog en een archeoloog, die de misinterpretaties van de maatschappij- en cultuurvorming trachten te achterhalen en te duiden, in het bijzonder over de neolithitische revolutie. Dat laatste boek is de bijl aan de wortel van het vervolg van "ons verhaal" en wellicht ook aan het reeds vertelde. Ik hoop in latere archeokouts  hierop terug te komen. Voor nu bent u gewaarschuwd: niets is zeker en misschien ook dat niet.

Aan de orde is het neolithicum, de nieuwe steentijd. Hier te lande gedateerd vanaf ongeveer 5000 v.Chr., te beginnen in Limburg. Kenmerkend, of misschien zelfs definierend, is het gebruik van landbouw en de daarbij behorende sedentaire levensstijl. Natuurlijk ligt de grens qua plaats en tijd niet zo scherp en zal de transitie via een coexistentie van levensstijlen op den duur doorgeslagen zijn naar een hoofdzakelijk agrarisch bestaan. Het wordt ook wel de agrarische revolutie genoemd. Dat kan dus ook zonder kolonnes tractoren die ministers bedreigen. Achteraf, als je het grofkorrelig beschrijft, lijkt het een omwenteling, maar daar zullen verschillende generaties overheen zijn gegaan en zal er veel water door de Duthmala gestroomd hebben. Hoe is dat zo gekomen?

De oorsprong moet gezocht worden in de vruchtbare halve maan, ruwweg van Libanon via Zuid-Türkiye, Noord-Syrie naar Oost-Irak. Wellicht zijn er meer plekken waar onafhankelijk van elkaar de landbouw is ontstaan zoals China en Amerika, maar de vruchtbare halve maan is de oorsprong van de Europese landbouw. In het Midden-Oosten was er na de droogte van de ijstijden een vochtig en groeizaam klimaat, met daarbij enige grofkorrelige grassen die daar al duizenden jaren aanvullend voedsel betekenden voor de jager-verzamelaars. Zo zijn er in het meer van Gallilea overblijfselen van pleisterplaatsen met zaadmalingen gevonden van meer dan 20.000 jaar oud. In de periode tot ca. 9.000 v.Chr. ontwikkelde dat zich verder, zelfs tot het stichten van grotere woonplaatsen met graansilo's aan toe met daarbij eenkoorn en emmer als tarwevoorlopers en gerst. De vraag rijst dan of de landbouw een gevolg is van een vast woonpatroon of juist andersom. Duidelijk is dat de landbouw en een sedentair bestaan elkaar versterkten en zorgden voor enorme veranderingen in de leefwijze. De bevolking groeide, de noodzaak tot werken ook. Waar jager-verzamelaars gemiddeld twee uur per dag besteedden aan voedselvergaring, moesten de landbouwers werken in het zweet huns aanschijns, de zogenaamde "arbeidsvalkuil". Met daarbij als nadeel dat er meer ziektes waren ten gevolge van eenzijdige voeding, hygiene verandering, parasieten en zoönosen. Bovendien moest de organisatiegraad omhoog met mogelijk gevolgen voor de individuele zelfstandigheid. Nee, de overgang naar landbouw was geen pretje. En toch gebeurde het. Niet alleen daar, zo'n 10.000 jaar geleden, maar uiteindelijk overal en altijd en hier in het bijzonder.

Wees er maar blij mee ... nee, dat zou gevoel toevoegen aan een beschrijving die toch al mank gaat aan objectiviteit. Volgende keer meer.

Jaap van der Woude.

Liempdse spreuken van Marinus van Giersbergen - deel 8

BOERENGETUIG EN BOERENWERK

Riek

Zo zit de vork on de steel

Hij is mi unne rie nie te voeieren 

Zeik op unne riek

Bemesten

Unne plag en unne stront, messe unne tree in ut rond

On de mesthoop kende den boer

 
MENSEN

Vrouwen
Un vrouw houwt van groot geld en klein kachelhout

Un vrouw en un fiets is lichelijk iets 

Ik waar liever zenne potternoster es zen wefke 

Meid en knecht, vrijt of vecht 

Hij hi unne goeie hertloper

Diversen 

Hij is unne vreuker 

Die ut langste leeft heget gelijk 

Unne strante miens kunt de halve wirreld toe 

Mi vrimde moette handele, mi eige koffie drinken 

Hij kumt wennig op de keie 

den diee es ie fluit dan liegt ie nog 

Merge, merge, vandaag nog niet, de is de taal van de luie piet. 

De unne boer nie kent de vrit ie nie 

Die der eige veul waasen, zen smerige miensen 

Vroagers zen gin weters 

Hij die alted de worrent zi, moet mi een been in de stiebeu­gel ston. 

Better kleie bôs es grote knecht 

Unne heetzijker 

Unne goeie vur stônde werk 

Ene gek kan meer vragen dan tien wijze kunnen antwoorden

Ger van den Oetelaar.

Meer toponiemen in Liempde. Deel 4.

Hieronder een vierde gedeelte van de lijst van Wim Veekens betreffende extra Liempdse toponiemen (aanvulling op het boek van Frits Beelen):

BELOKEN BEEMD Bempt geh. den belokenen bempt onder liemd, aen die Dommel, [tot] Art Jans oft den eghelsgraeff, 1546, R63 f76;

BEMERKEN/ BEMELKEN (Land gen.) den rondeacker, den langenacker, die smalle strepe ende het bemerken, 1474, ZLH regestnr. 117; petia prati dicta het bemerken, 1474, A, BP R1243 f114; Gelegen op Savendonk bij de Ronde Akker, de Lange Akker en de Smalle Strepen. het Bemerken met den Ronden Acker, ook gen. den Langen Acker, ten derde de Smaelle Strepe genoemd tesamen gelegen, 1474, A, ez: erffrnisse Carthuijsers convent, az: erff. Gerard v.d. Leemputten, ee: erff. Wilhelmus van Nulant, ae: erff. Johannis Crabbe, BP R1243 f114;­particulam terre dictam het bemelken, tendentem  ad hereditatem  conventus [Carthusiensium prope Buscumducis], 1482, A, BP R1251 f168; petia pascue dicta dat bemerken, inter hereditatem gerardi die necker et inter iamdictos agros [= crommen acker et ronden acker], 1504, A, BP R1272 f224; parceel erven gent. tbemerken gelegen binnen der heerlyckheyt Liemde t.pl. Casteren gent. tSavendonck, 1634, A, R94 f169v; stuck ackerlants genpt. t Bemerken t.pl. Casteren, ca.1650(?), A, ez: Jan Thomas Vaders, az: Peter Legius, ee: Hendrick v. Hees, ae: Wouter Gijsbrechts, R104/02 f139v;­ stuck ackerlants genot. Bemerken t.pl. genot. Casteren, 1677, A, R104/01 (2) f120;­ Onder “Lyempde” (f120v). Cleijn houtveltien gent. t’Bemerken gelegen onder Casteren, 1694, A, R136 f5v; stuck ackerlants gent. bemerken t.pl.gent. Casteren, aen erve Peter Legius, 1717, A, R225 f127;

BEMERKENS Weiland de Bemerkens, 1880, A 184, 23a90ca, NA 476;­

BERENBEEMD Lyemde, die berenbeemt juxta slusam de casteren , 1389, BP R1178 f223; Gelegen naast den molenbeemt. Alle sulke ghedeelten als Ude [zoen Laurents vanden brukelen wilneer] heeft in rubeemt ende in berenbeemt, 1398/9, A, R53 f31v;­  (Liemde), die molenwech bij berenbeempt, 1421, BP R1192 f93; Lyemde, die berenbeempt (aan) die dommel, 1453, BP 1224 f320v; Berenbeempt, 1659, BP R1590 f93; dommelhoy in beren bempt, c.1663, 1m5l35r, F2 f20;­hoijlant in eenen meerderen Camp gent. den Berenbeempt onder Liempdt, onder Casteren, 1686, R131 f31; dommel hoij inden beerenbeemt, 1729, 2l47r, F3 f24;­een dagmaat hooij tot Liempde onbedeelt in Berenbeemt en Rouwbeemt, 1753, R146 f195; dommelhooij in den Beerenbeemt, 1774, R121 f53v;helft van den halven Beerenbeempt, 1786, 2l47r, F8 f19v;­ Verponding Kleinderliempde. 1/3 part groes in de Beerenbeemd, 1807, R208 f127; hooiland Beerenbeemd, 1865, 228, 2b17r, NA 460;

BERENBEEMDPerceel groeze geleegen onder Liempde, gent. ’t Hooij in den Beeren beemd onder den Haartgang van Vrillichoven, 1803, R204 f353;

BERGAKKER Parceel den Berghacker, 1691, B, Leenh. v. Brab. 1115 f10v;

BERG(EN) [Liempde], (land) de Berge, aan de Dommel, 1659, BP R1590 f93;

BERG(EN), VOORSTE Pecia terre sita in parrochia [de bucstel et in tribunali de lyemde], in loco dicto in de vorste berghe, tend.  ad hereditatem conventus fratum carthusiensiums in parocha de vucht, 1504, A, BP R1272 f224v; petia terre sita in parochia [de bucstel] et tribunali [de lyemde] ,in loco dicto inde vorste berge, 1506, BP R1275 f418v;

BIGGELAARS LAND (Liemde) ad locum dictum biechelaerslant, 1421, BP R1191 f133v;

BINNENVELD (Houtwas) het Binnenveld, 1885, NA doosnr. 481 nr.18;

BLAKKE DEL In 't Blakkedel naest Heerbeek; [daerbenevens] naest de Schatskuijl, 1789, O, R214 f281; Velder-Liempde.

BLUTEWINKEL (Houtwas) Blutewinkel, 1857, B 710-711, NA doosnr. 452 nr.120; = Brukewinkel.

BOCHT, GROTE Perceel bouwland gent. de groote Bocht in Loeind, 1865, C 573, 53r10e, NA doosnr. 460 nr.69;

BOCHT, KLEINE Perceel bouwland gent. de kleine Bocht in Loeind, 1865, C 575, 32r20e, NA doosnr. 69;

BOCHTJE Hout op stam onder Liempde t.pl. gen. de Steegstraat, kleine veering, het Bogtje en het Klaaske, 1884, NA 665 nr.16;

BOGAARDSHORSTParochia de bucstel, in loco dicto casteren, bogartshorst aen de molenstraet, 1444, A, BP R1214 f129v;­ perceel [weijland] gent. Boogaarts horst tot Casteren onder Liempde geleegen, 1773, ½l, R190 f229v;

BOGERSDRIES (Bouwland) Bogers Dries, 1903, NA 50;

BOLLENHOF Stuck ackerlants gent. Bollenhoff gelegen tot Liempt, 1676, 4l, Leenh. v. Brab. 1122; Zie: Bellinghof.

BORDELAARParochie Boxtel, dingbank Liempde, (broek) op Bordelaer, tussen Aart en Jan, zoons van wijlen Hendrick Vloet en zassen Buenre), 1393, A, GBH regestnr.90;­ parochie Boxtel, gerecht Liempde, (beemd) gen. Bordelaer, tussen Aart en Jan, kinderen van wijlen Hendrik Voet en sassenbuenre (bij beemd gen. bordelaer), 1430, A, GBH regestnr.186;­ = Bordelen.

BORDELEN Heycamp gelegen onder Liemde t.pl. genpt. Casteren, genpt. de Bordelen, streckende vande Schudtstraet tot op erve Peter Rutten, 1631, A, ORAL 17 f32; den Baetencamp, Lyempde, inden gehuchte van Casteren t.pl. langhs de Schutsstraet, 1661, A, Santegoeds, 1981, p.108; groes en houtwasch: de Bordelen, Casteren, aan den Egbertsen Camp en Turfcamp en het steegsken in de Schutstraat, 1723, A,  BP R1715 f452;

BORNE Acker roglants: de borne, vrielichoven, 1397, O, R53 f35v;­ 1397‑99.

BORRELEN Borrelen, 1870, O, NA 466 nr.3; = Bordelen, Liempde (WV: 6.12.04).

BORRELS Eikenboomen en willigeboomen op stam staande op goederen t.pl.gen. in het Koot onder Boxtel, en de Borrels onder Sint Oedenrode en op Savendonk onder Liempde, 1856, O, NA 603 nr.163; (Verkooping) hout gewassen in Diepenbroek en in de Borrels, 1892, O, NA doosnr.488;­ Wellicht wordt hier bedoeld: De Bordelen. Hout op stam en gehakt hout t.pl. waar het gewassen is, te Boxtel in Diepenbroek en in de Borrels, 1892, O, NA 673 nr.225;

BORSTENHOF Parceel teulland en groeze te Liempde gen. Borstenhof, 1826, O, 32r, ez: de voetpad, az: Cornelis Pluijms, NA 553 nr.69;­

BORSTHORST Heijvelt gent. den Borshorst gelegen onder Casteren als voor [= Liempde], 1701, A, R137 f72; heij of houdvelt binnen de Heerlijkheijd Liempde gelegen, onder den Hertgang van Casteren t.pl. gent. den borsthorst, aan Corstiaan van Strijp, [tot] de gemeente, 1759, A, R147 f182; Coop (schaarhout) in de Borsthorst, 1796, A, R200 f404v; Liempde. Borsthorst, 1803, A, R204 f190; Kasteren onder Liempde. Betreft: verkoop van hout. In het bosch gend. Borsthorst, 1809, A, R167/01/ nr.11; Van: Mej. Wed. wijlen Johannes Josephus van Veldriel.

BORTENHOEVE (Uut) Borten Hoeve, 1666(-1706), E, HAS 28 f3;­ Kleinderliempde?Eerder Liempde. (Vgl. Borstenhof) Uit Borten Hoeve, 1766, E, HAS 26 f5;­

BRAAK Buenre broecs: die brake tot casteren, 1398, A, R53 f38;­ (1398‑1400.) Campum terre pascualis dictum die braeck, 1463, A, BP R1232 f295;­ Belending:  de heer Ludolphus vanden Water. [Liempde], (Weiland) de Braeck, 1659, BP R1590 f93; Casteren, de Braeck, 1683, BP R1676 f224;

BRAANDONK Lyemde, ad locum dictum braendonc, 1384, BP R1177 f110vStuck beempt t.pl.geh. aen braendonck neven vellers grave, aen erff. Coenraet van Schoenhoven, 1507, D, R59 f36v; Eerder Liempde dan Boxtel.

BREDELAND Petia terre dicta dat bredelant sita [in parrochia de bucstel] in tribunali de lyemde], inter hereditatem dominii de bucstel et inter hereditatem gerardi stevens, 1484, 18l, BP R1254 f366v;

BREEBEEMD [Liempde], Casteren, aenden bredebeempt, 1355, BP R1800 f43; Vonnisboek der opwinningen. Lyemde, in loco dicto inden bredenbeemt, 1382, BP R1177 f5v; (land) dat haverlant, [naast] den bredenbeemt, 1402, BP R1183 f60v; stuck bempts geh. vlybbempt onder liemd by die breebempt, aen die Dommel, [tot] den gemeynen bemd,  1546, R63 f76; (weiland) den Breebeemd, 1903, NA 50 nr.64;

BREEBEEMDEN Lyemde, in loco dicto die bredebeemde, 1388, BP R1178 f35v; petiam terre arabilis, sitam in parochia de bucstel in tribunali de lympde, ad locum dictum aen die breebeemden, tendentem ab  hereditate margarete, relicte henrici goyartsen die rademeker  ad hereditates dictas die breebeemden, 1531, BP R1313 f147;

BREEKSKE (Beemd) dat breexken, 1381, BP R1176 f184v;

BREUKELSE AKKER Granen te velde onder Liempde, staande op den Brukelschen Akker, 1903, NA 50;

BREUKELSESTRAAT Stuck hoylants gheleghen binnen de heerlyckheyt Liempde t.pl. ghenpt. inde Pranghen, van de Brueckelsche straet tot het Convente vande heeren Carthuysers, 1636,R50 f107;

BROEK Hout op stam aan het Rooijerhek in Pannenveld in het Broek, 1875, D, NA doosnr. 471 nr.9;

BROEKBEEMD Mediatatem petie prati dict. den broeckbeempt [siti in parochia de bucstel in tribunali de lyemde in loco dicto vrillichoven], inter hereditatem henrici hermanssen et inter hereditatem arnodi de vucht, tendentis [ad communem stegam], 1473, BP R1243 f171;

BROEKLOOKT In parochia de bucstel, lyemde, in loco dicto broecloect, 1391, BP R 1178 f177v; Lyemde, (land) dat broecloect (neven erfenis der kinderen gen. hondert pondert ponts kijnderen), 1397, BP R1180 f726;

BROKSENBUNDER Perceel houtveld gent. de helft In broxsen buunder gelegen onder Vrillikhoven, aan Hendrik van Abeelen, 1754, 2l, R146 f303v;

BRUKELWINKEL (Beemd) bruekelwinckel (aan de Dommel), 1381, BP R1176 f218v; (beemd) die voertbeemt et bruekel winckel, 1421, BP R1192 f140v;

BUNDER, KROMME (Bos) Krommenbunder t.pl. Vrillikhoven, 1833, D, 89r80e, nr. 560.

BUNDER, NIEUWE [Liempde], Casteren, (land) die nuwe buenre, 1459, BP R1229 f50;

BURRENDONK Burrendonk, 1880, E 272, 21a70ca, NA doosnr. 476; = Boerendonk (?)

CELENSTREPEN Ex domo, area, orto (…), sitis in parochia de bucstel, in tribunali de lyemde, ad locum dictum zavendonc, tendentibus a communi platea ad hereditatem dictam celenstrepen, 1482, A, BP R1251 f168;­

CUPPENSBUNDER  Zie: KOPPENBUNDER

DAAL Perceel teulland gent. halve bogaard off Land in Daal gelegen onder Heselaar, [tot] de gemeene Straat, 1754, 42½r, R146 f304v;

DAALAKKER Perceel teelland gen. Daalakker gelegen onder Koestraat, tussen Johannes van Kollenburgh en weduwe Piet Struikx, van Hendrik de Bie tot de straat, 1816, C, 25l, NA 543 nr.74;

DAASDONK Het opgaende hout gesmet op t’hoochvelt inde daesdonck, 1634, ORAL 19 f21; perceel weide of groesland gen. d’Aasdonk op het Loeind, aan d’Aasdonkse straat, 1817, C, 15l, NA 544 nr.77;

DAASDONK, VOORSTE Stuck groeslants genpt. de Vorste daesdonck, 1634, ORAL 19 f25v;

DAASDONKSESTRAAT De daesdonck straet, 1634, ORAL 19 f26; (Liempde) parcheel hoijlandts genpt. de Dorsinge gelegen in de Daasdonxse Straat, 1710, R138 f196; perceel weide of groesland gen. d’Aasdonk op het Loeind, aan d’Aasdonkse Straat, 1817, C, NA 544 nr.77;

DAGMATEN Perceel teulland gent. het Reudt, [tot] de gemeene straat en de dagmaten, 1754, R146 f303(v);

DERDE KOLK (Weiland) de derde Kolk, 1865, C96, 47r60e, NA doosnr. 460 nr.69;

DEUGNIET (Liempde) houdveld gent. den deugniet, gelegen in den hertgang van Heselaer, 1739, R143 f69v; hout op stam in den Deugniet, 1880, NA doosnr. 476;

DIENSTVELD Liemde, tvorst heyvelt int dienstvelt, 1429, BP R1199 f328;

DIEP Huijs offt herberg genpt. den Wildeman (…) binnen der parochie van Lyempde t.pl. genpt. Int Diep (aen de gemeynte van Lyempde), 1626, ORAL 16 f85;

DIEPENGRAAF (Bouwland) Diepengraaf, 1890, E 901-902, 30a30ca, NA doosnr. 486 nr.151;

DISTELSTUK Petiam terre arabilis dictam dat dystelstuck [ sitam in parochia de bucstel, in tribunali de lyemde, ad locum vrillichoven], inter hereditatem willelmi van hulze et inter hereditatem adriani van den parre, 1473, BP R1243 f171;

DOMMELWEIDE De Dommelweide, 1885, A, NA doosnr. 481 nr.108;

DONGELEN (Beemd) dat dongelen in loco dicto rubeemt, 1421, BP 1192 f141; Vergelijk: Tongelen.

DONGELEN, SCHOON Lyemde, (land) scoen donghelen, 1388, BP R1178 f49bisv;

DONKIn par. De bucstel in loco dicto Casteren, pecia terre: die donc, 1402, A, BP R1183 folio?­ (Liemde), (beemd) die donc in loco dicto autsel, 1421, BP R1192 f140v; stukje land geh. die Do[n]ck in Boxtel t.pl. Casteren, 1444, D, BP R1214 f124;­

DONKERSTEEGLyemde, Casteren, in loco dicto zavendonck ,  hoeve (tussen) houtwas: die zeept en die donckerstege, 1487, BP R1256 f374v;

DOOIMEER* Liempde, in de autselsche beempden, (wei) doijmeer, 1602, BP R1473 f321; *Is hier sprake van agglutinatie: de koppeling van het lidwoord de met ooimeer?

DOORNAKKER(Uut) enen stuc lants gheh. die doren acker ende uut enen beemt gheh. die put ghelegen aen die gemeyn steghe tot Casteren, 1398/9, A, R53 f30;­ ex petia terre (…) sita in parochia de bucstel, in tribunali de lyempde ad locum dictum aenden doerenacker, tendente ad communem viam, 1531, BP R1314 f139;

DOORNKUIL (Bouwland) Dorekuil, 1865, B 247, 20r20e, NA doosnr. 460 nr.69;

DOORNWINKEL Perceel groes gent. de Cuijl gelegen onder Heselaar, aan den Dommel, [tot] den Dorenwinkel, 1754, R146 f304v; perceel groesland gen. Dorewinkel, 1816, B, NA 543 nr.74; Doorenwinkel, 1870, B 697, NA doosnr. 466;

DORSINGE (Liempde) parcheel hoijlandts genpt. de Dorsinge gelegen in de Daasdonxse Straat, 1710, R138 f196; Dorsingen is wellicht ontstaan uit */ Daozinge /.

Ger van den Oetelaar. 

Succesvolle open dag bij De Kleuskes

De combinatie Oldtimerdag, georganiseerd door zustervereniging Terug in d'n tèd Liemt en de open dag in en om het gedoentje van wijlen de Kinderen Van der Velden, in Liemt beter bekend onder de naam "De Kleuskes", was op Tweede Pinksterdag een schot in de roos.

Maar liefst 147 bezoekers bezochten het woonhuis en de tuin, terwijl 121 bezoekers de expositieruimte op de voormalige hooizolder -beheerd door Stichting Kèk Liemt- bezochten. Velen namen ook een kijkje in de goed onderhouden tuin, waar beheerder Gerard de Leest tekst en uitleg gaf over onder meer zogheten 'vergeten groenten.

Leden van de beugelclub brachten bezoekers die wilden beugelen de kneepjes van het beugelspel bij en bestuursleden van Stichting Kinderen Van der Velden en Erfgoedvereniging Kèk Liemt haalden in het woonhuis anecdotes aan van de 5 vrijgezellen broers en zussen Van der Velden. 

Om 13:30 uur werd op de expositieruimte door Piet van Liempd (geboren en getogen Liempdenaar) en Frank van Bommel (geboren in Spoordonk en woonachtig in Liempde), de spraakverwarring over het woord 'kuus' nog eens uit de doeken gedaan. In Liempde staat kuus voor een jong kalf terwijl in Oirschot -waaronder ook Spoordonk valt- voor hetzelfde woord een jong varkentje wordt bedoeld. 

Deze spraakverwarring van beiden resulteerde in 2000 dat bij de toenmalige Schutskuil, op de grens tussen Liempde -gemeente Boxtel- en Oirschot, door Prinsenvereniging De Ploegers een heuse 'kuusepaol' werd onthuld. Gemaakt uit hout door houtkunstenaar Theo Sonnemans uit Sint-Oedenrode.

Rijd je vanuit Oirschot naar Liempde dan zie je een koeienkop. Rijd je van Liempde naar Oirschot dan betreedt je het taalgebied van 'het varken'. 

Omdat de houten paal sterk verweerde bracht dit Frank van Bommel tot de idee om er een stenen exemplaar van te maken. Hij nam contact op met de Liempdse keramiek-specialist Marion Coolen-Smits die de oorspronkelijke houten afbeeldingen van het kalf en het varken vereeuwigde in keramiek. Op 26 maart 2022 werd de nieuwe stenen kuusepaol nabij uitspanning De Vrolijke Jager (inmiddels is de naam Schutskuil door de huidige eigenaren Ad Schelle en Josephine Bekkers gewijzigd) door wethouder Désiré van Laarhoven van Boxtel en (inmiddels oud)wethouder Esther Langens van Oirschot onthuld. Maar niet nadat taalkunstenaar Wim Daniels zijn licht over dialect had laten schijnen.

Bij de onthulling kon Marion Coolen-Smits helaas niet aanwezig zijn. Dat werd op Tweede Pinksterdag (6 juni) van dit jaar goedgemaakt. Zij was bij de onthulling van de oude houten kuusepaol aan Stichting Kèk Liemt en voegde daar haar klei-afdrukken aan toe. Hoofdbeheerder Theo Roovers van expositieruimte De Kleuskes nam zowel de, door Frank van Bommel, geprepareerde kuusepaol alsook de kleiafdrukken die Marion gemaakt heeft in ontvangst. 

Hieraan voorafgaande dankte voorzitter Arnold van den Broek van Stichting Kèk Liemt de gulle gevers. Hij keek daarbij terug op het boek dat oud huisarts en oud voorzitter van Stichting Kèk Liemt schreef in 'Liempd sprak'. Een boek dat hij aan Liempdenaren cadeau gaf bij zijn afscheid als huisarts op 7 juli 2020. Kortom in het jaar van de doop van de houten kuusepaol.

Onder de "K" op pagina 129 schreef van Laere:                                                                                        - kuus = kalf en                                                                                                                                    - malse kuus = een mals kalf. 

De houten kuusepaol alsook de beide kleiafdrukken zijn een geweldige aanvulling van de collectie om het belang van het verdwijnen van het dialect en dat van het Brabantse dialect in het bijzonder onder de aandacht van bezoekers te brengen. Dat uitgelezen Stichting Kèk Liemt de hoeder wordt van de kuusepaol heeft als oorzaak dat eertijds de idee van de paol uit Liempde voortkwam en dat een harde eis om subsidie voor de stenen kuusepaol was dat deze bewaard zou blijven.

Marion Coolen-Smits voegde aan het einde van de overhandiging nog toe dat de stenen paol nog niet helemaal af is omdat deze nog met grind moet worden besmeerd. Immers de paol is te zien vanaf de Oude Grindweg. 

Meer weten over de kuusepaol. Ga naar www.kuusepaol.nl 

Arnold van den Broek. 

Foto Gerard Schalkx: overhandiging kleiafdrukken Kuusepaol door Piet van Liempd (l) en Frank van Bommel (r) aan beheerder van expositieruimte De Kleuskes Theo Roovers.